Edward Szymoszek urodził się 22 listopada 1942 r. w Szopienicach (obecnie dzielnica Katowic), w rodzinie robotniczej. Ojciec, hutnik, zmarł stosunkowo młodo, matka dożyła sędziwego wieku. W 1960 r. ukończył z wyróżnieniem Liceum Ogólnokształcące im. Jana Długosza w Katowicach i został przyjęty na Wydział Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego. Uzyskał stopień magistra prawa w 1965 r. na podstawie pracy pod tytułem Nadzwyczajne złagodzenie kary, którą napisał pod kierunkiem prof. Witolda Świdy.

1 października 1965 r. został powołany na stanowisko asystenta w Katedrze Prawa Rzymskiego. Na początku swojej pracy naukowej zainteresował się zagadnieniami historii prawa rzymskiego w średniowieczu, w czym należy widzieć inspirację prof. Jerzego Falenciaka, który przez wiele lat badał rękopisy i starodruki prawnicze licznie zgromadzone w Bibliotece Uniwersytetu Wrocławskiego.

Od roku 1966 Edward Szymoszek odbywał także aplikację sądową w Sądzie Wojewódzkim we Wrocławiu. Po zdaniu egzaminu sędziowskiego nie podjął pracy w wymiarze sprawiedliwości, jednak ścisły z nim kontakt dał młodemu adeptowi nauki świadomość znaczenia zagadnień proceduralnych, którym poświęcił główny nurt swoich dalszych studiów naukowych.

Pierwszym efektem wydawniczym badań Edwarda Szymoszka z zakresu procesu rzymskiego w średniowieczu był obszerny artykuł, dotyczący władzy jurysdykcyjnej w doktrynie jednego z najwybitniejszych przedstawicieli bolońskiej szkoły glosatorów Azona, opublikowany w 1969 r.¹

Po niezbędnych pracach przygotowawczych, trudnych ze względu na obszerny i rozproszony materiał źródłowy, mógł Edward Szymoszek przystąpić do podsumowania badań w postaci rozprawy doktorskiej Iurisdictio w poglądach glosatorów. Ukończył ją i obronił na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Wrocławskiego w 1973 r. Ukazał w niej żywe zainteresowanie glosatorów problemami ich własnej epoki, a to wbrew niektórym wcześniejszym badaczom, uważającym glosatorów za twórców dzieł teoretycznych. Edward Szymoszek podkreślał, że glosatorzy włączyli iurisdictio do średniowiecznej terminologii związanej ze sprawowaniem władzy. Podstawowymi zadaniami wynikającymi z iurisdictio były: ius dicere oraz aequitatem statuere, a więc orzekanie zgodne z prawem i stanowienie standardów sprawiedliwości obowiązujących w społeczeństwie. Rozprawę doktorską wysoko ocenili recenzenci, profesorowie Kazimierz Kolańczyk oraz Leszek Winowski. Poszerzona wersja tej rozprawy ukazała się w 1976 r. w formie książkowej². Nieco wcześniej Edward Szymoszek ogłosił artykuł dotyczący obecności problemów prawnoustrojowych w poglądach glosatorów³.

Bezpośrednio po zakończeniu przewodu doktorskiego Edward Szymoszek przystąpił do całościowych badań nad pozycją sędziego w procesie rzymsko-kanonicznym. Zbieranie materiałów rozpoczął w 1975 r. w Rzymie, gdzie przebywał na stypendium rządu włoskiego i pracował pod opieką naukową prof. Maria Talamanki. Edward Szymoszek opublikował kilka artykułów dotyczących procesu justyniańskiego oraz rzymsko-kanonicznego⁴.

Przewód habilitacyjny Edwarda Szymoszka wszczęto na podstawie rozprawy: Iudex w literaturze procesowej XII i XIII wieku⁵. Autor przedstawił w niej sędziego jako podmiot kierujący procesem według prawa publicznego, któremu przysługują liczne uprawnienia, ale także określone obowiązki ujęte w ramy officium iudicis. Ostatecznie sędzia został ukazany jako gwarant bezstronnego i sprawiedliwego rozstrzygnięcia sprawy. Omawiana monografia zyskała przychylną recenzję prof. Wiesława Litewskiego⁶.

Po uzyskaniu stopnia doktora habilitowanego w 1992 r. Edward Szymoszek został kierownikiem Zakładu Prawa Rzymskiego w Instytucie Historii Państwa i Prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Wrocławskiego. W 1994 r., nie rezygnując z pracy we Wrocławiu, objął stanowisko profesora nadzwyczajnego na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach i od 1 października tegoż roku również tam sprawował kierownictwo Katedry Prawa Rzymskiego.

Praca naukowa Edwarda Szymoszka nadal koncentrowała się wokół recepcji prawa rzymskiego w średniowieczu. Po opublikowaniu rozprawy habilitacyjnej pracował nad podsumowaniem badań nad szkołą glosatorów⁷. Zwrócił ponadto uwagę na wybrane aspekty twórczości wybitnego polskiego uczonego Stanisława Wróblewskiego⁸. Podjął także inicjatywę całościowego ujęcia wkładu polskich uczonych w badania nad doktryną prawną glosatorów. O takim zamiarze świadczy seria artykułów poświęconych poglądom niektórych wybitnych polskich profesorów na szkołę glosatorów i jej dokonania⁹. Niestety, śmierć nie pozwoliła Profesorowi Szymoszkowi dokończyć dzieła, które zwłaszcza w wersji monograficznej mogłoby przyczynić się do szerszej popularyzacji dokonań polskich uczonych w badaniach nad średniowiecznym prawem w Europie.

Profesor Szymoszek był wysoko ceniony jako dydaktyk. Lubił wykładać, ale też nigdy całkowicie nie zrezygnował z ćwiczeń. Mówił, że dają mu one bardziej bezpośredni kontakt ze studentami niż same tylko wykłady. Egzaminatorem był raczej surowym, więc po pierwszym terminie wielu studentów przystępowało do poprawki, którą zresztą na ogół zdawali. Ponieważ studenci wiedzieli, że niełatwo poradzić sobie z prawem rzymskim w gorącym okresie sesji, wielu z nich starało się przystąpić do egzaminu przedterminowego, który Profesor przeprowadzał na swoich konsultacjach w maju, zawsze w formie ustnej. Prowadząc zazwyczaj większość grup ćwiczeniowych z prawa rzymskiego, miałem kontakt z wieloma studentami i po wcześniejszym zaliczeniu ćwiczeń z przedmiotu wielu z nich posyłałem na egzamin do Pana Profesora. Wykazywał się wielką cierpliwością, chociaż na każde konsultacje od połowy maja przychodziło do Niego zawsze kilka lub nawet kilkanaście osób pragnących przystąpić do ustnego egzaminu przedterminowego. Tu oceny były z reguły wyższe, ale też studenci najlepiej przygotowani. Konsultacje Profesora ulegały natomiast z reguły pewnemu wydłużeniu.

Pomocą do zajęć ze studentami był kilkakrotnie wydawany i uzupełniany wybór tekstów źródłowych do prawa rzymskiego, który Edward Szymoszek przygotowywał początkowo wspólnie z Ireneuszem Żeberem; następnie do współautorów dołączył także Jarosław Rominkiewicz¹⁰. W ośrodku wrocławskim tradycyjnie przedmiotem wykładu z prawa rzymskiego była historia źródeł i prawo procesowe, natomiast na ćwiczeniach i konwersatoriach omawiano prawo materialne. Odzwierciedleniem wykładu był kilkakrotnie wydawany skrypt do prawa rzymskiego, w którym Profesor Szymoszek był autorem części dotyczącej zagadnień procesowych¹¹.

Edward Szymoszek był miłośnikiem i znawcą języka łacińskiego. Oprócz łaciny klasycznej dobrze znał także jej średniowieczne warianty, co było nieodzowne w badaniach nad twórczością glosatorów i komentatorów. Bardzo zależało mu na tym, żeby również studentów zapoznać z podstawami łaciny prawniczej. Uważał, że to ważne, nie tylko dla dalszego studiowania przez nich przedmiotu – prawo rzymskie, lecz także dla ich ogólnej kultury prawniczej. Dzięki staraniom Profesora na Uniwersytecie Wrocławskim łacina pozostawała niezmiennie przedmiotem obowiązkowym na studiach prawniczych stacjonarnych, uzyskała z czasem ten status na studiach zaocznych i została od razu w takim charakterze wprowadzona na dopiero powstające studia wieczorowe. Również na Uniwersytecie Śląskim Profesor Szymoszek zainicjował i osobiście prowadził zajęcia z łaciny dla prawników.

Edward Szymoszek w nauczaniu uniwersyteckim wiele miejsca poświęcał współczesnej obecności prawa rzymskiego w świecie, a zwłaszcza jego odzwierciedleniu w prawie cywilnym. Świadczą o tym tematy prac magisterskich realizowanych na Jego seminariach, w których magistranci często porównywali instytucje prawa rzymskiego i ich współczesne odpowiedniki, poszukując konstrukcji romanistycznych. Szczególnym sukcesem Profesora było wprowadzenie na trzeci lub piąty rok studiów stacjonarnych i zaocznych, zarówno w Katowicach, jak i we Wrocławiu, przedmiotu do wyboru zatytułowanego: „Rzymskie korzenie współczesnego prawa cywilnego”. Podobnie jak rzymscy senatorowie studenci głosowali „nogami” – zapisując się, a potem licznie uczęszczając na te fakultatywne przecież wykłady.

Za swoją działalność uniwersytecką Edward Szymoszek został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Złotym Krzyżem Zasługi.

Wielka skrupulatność połączona z cierpliwością i wyrozumiałością dawały, zwłaszcza seminarzystom i naukowym podopiecznym Profesora Szymoszka, niezwykłą okazję do spokojnego, ale zarazem konsekwentnego doskonalenia umysłu oraz przygotowywanych prac i rozpraw. Profesor wyraźnie lubił ludzi i promieniował szczególnym rodzajem ciepła i życzliwości. W pracy naukowej, dydaktyce i codziennym życiu zawsze najpierw wymagał od siebie, potem od innych.

Profesor miał prawdziwie demokratyczne nastawienie do świata i osób Go otaczających. Niech zaświadczy o tym takie symboliczne zdarzenie sprzed lat, gdy Profesor miał nogę w gipsie z powodu złamania lub zwichnięcia. Przyszedł jednak na egzamin, a ja czuwałem wraz z Nim nad dyscypliną na sali wykładowej. Po skończonym egzaminie wziąłem zebrane prace egzaminacyjne, sięgnąłem także po teczkę Profesora. Powiedział na to: „prace proszę wziąć, ale teczki pan za mną nosił nie będzie”. Wprawdzie dał się wtedy przekonać, ale to był ten jeden raz.

W krótkim traktacie o przyjaźni (De amicitia) Cyceron dowodził, że nieśmiertelni bogowie, powierzając ją człowiekowi, nie mogli obdarować go niczym lepszym. Większym dobrem mogła być tylko mądrość. Dii immortales obdarowali Profesora Szymoszka tymi obiema zaletami. Cnotą mądrości i sztuką przyjaźni. Jeśli swoją mądrością się dzielił z innymi w sposób hojny, to przyjaźnią nie szafował. Traktował ją w sposób szczególny, w jaki na ogół traktują przyjaciół jedynacy, a Profesor Szymoszek jedynakiem nie był. Odkąd wiem i pamiętam, przyjaźnił się z Ireneuszem Żeberem. Tę przyjaźń obserwowałem i myślę, że była z gatunku tych, które są darem bogów i przedmiotem podziwu ludzi śmiertelnych. Przyznam, że ze sposobu, w jaki z biegiem czasu traktował moją skromną osobę, odnosiłem wrażenie, iż takiej przyjaźni Profesora Szymoszka też doświadczam¹².

Po trudach roku akademickiego na dwóch uczelniach Pan Profesor w lipcu i sierpniu odpoczywał, a czasami leczył się z różnych dolegliwości, którymi nie miał czasu się zajmować w okresach wytężonej pracy dydaktycznej. Właśnie pod koniec kolejnych wakacji, we Wrocławiu 23 sierpnia 2006 r., Profesor Edward Szymoszek odszedł do wieczności. Został pochowany jako wierny Kościoła rzymskokatolickiego na Cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu.

Przywołując teraz we wspomnieniu postać Pana Profesora Edwarda Szymoszka, mogę tylko życzyć wszystkim przygotowującym rozprawy uniwersyteckie takiego promotora i mistrza, a pracownikom takiego szefa.

Rafał Wojciechowski

¹ E. Szymoszek, Iurisdictio w poglądach Azona, Prawo XXIX, Acta Universitatis Wratislaviensis No 107, Wrocław 1969, s. 131–166.

² Idem, Iurisdictio w poglądach glosatorów, Prawo LII, Acta Universitatis Wratislaviensis No 297, Warszawa– Wrocław 1976.

³ Idem, Nowożytne wątki w poglądach prawnoustrojowych glosatorów, Prawo XLV, Acta Universitatis Wratislaviensis No 245, Wrocław 1975, s. 191–214.

⁴ Idem, Pojęcie kompetencji sędziego w procesie rzymsko-kanonicznym, Przegląd Prawa i Administracji 5, Acta Universitatis Wratislaviensis No 234, Wrocław 1974, s. 221–235; idem, Iudicium w literaturze procesowej średniowiecza, Przegląd Prawa i Administracji 8, Acta Universitatis Wratislaviensis No 335, Wrocław 1976, s. 233–248; idem, Pozycja sędziego wobec stron w procesie justyniańskim, Prawo XCI, Acta Universitatis Wratislaviensis No 516, Wrocław 1980, s. 3–15; idem, Gwarancje bezstronności sędziego w procesie rzymskim, Prawo CIII, Acta Universitatis Wratislaviensis No 583, Wrocław 1982, s. 3–17; idem, Iudex suspectus w poglądach legistów i kanonistów XII–XIII w., Prawo CX, Acta Universitatis
Wratislaviensis No 642, Wrocław 1982, s. 3–17; idem, Les garanties de l’impartialité du juge dans le procès romain, [w:] Sodalitas. Scritti in onore di Antonio Guarino, Napoli 1984, s. 2677–2690; idem, Dyspozycyjność stron a officium iudicis w literaturze procesu rzymsko-kanonicznego, Prawo CXXXVII, Acta Universitatis Wratislaviensis No 823, Wrocław 1986, s. 53–74; idem, An iudex secundum allegata an secundum conscientiam iudicat?, [w:] Księga pamiątkowa ku czci Profesora Jerzego Falenciaka, Prawo CLIV, Acta Universitatis Wratislaviensis No 927, Wrocław 1987, s. 37–45; idem, Iudicium – actus trium personarum, [w:] Księga pamiątkowa ku czci Profesora Wacława Osuchowskiego, Zeszyty Naukowe
Uniwersytetu Jagiellońskiego 876, Prace Prawnicze 125, Kraków 1989, s. 157–169.

⁵ Idem, Iudex w literaturze procesowej XII i XIII wieku, Prawo CCXIV, Acta Universitatis Wratislaviensis No 1388, Warszawa–Wrocław 1992.

⁶ W. Litewski, recenzja pracy: E. Szymoszek, Iudex w literaturze procesowej XII i XIII wieku (Wrocław 1992), Zeitschrift der Savigny Stiftung für Rechtsgeschichte, Romanistische Abteilung 114 (1997), s. 528–540.

⁷ E. Szymoszek, Próby systematyzacji postępowania cywilnego w świetle ‘ordines iudiciarii’ XII–XIII wieku, [w:] Księga pamiątkowa ku czci Profesora Kazimierza Orzechowskiego, Prawo CCXXII, Acta Universitatis Wratislaviensis No 1477, Wrocław 1993, s. 63–77; idem, Depuis la Bologne a nos temps, [w:] Le droit romain et le monde contemporain. Mélange à la mémoire de Henryk Kupiszewski, Warszawa 1996, s. 249–257; idem, Tradycja i postęp w twórczości glosatorów, [w:] Z dziejów prawa, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego nr 1581, Katowice 1996, s. 13–23.

⁸ Idem, Uprawnienie – roszczenie – skarga według Stanisława Wróblewskiego, [w:] Valeat aequitas. Księga pamiątkowa ofiarowana Księdzu Profesorowi Remigiuszowi Sobańskiemu, Katowice 2000, s. 453–467; idem, Prawo podmiotowe w nauczaniu Stanisława Wróblewskiego, [w:] Honeste vivere. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Władysława Bojarskiego, Toruń 2001, s. 257–268.

⁹ Idem, Szkoła glosatorów w polskiej literaturze historycznoprawnej: poglądy Fryderyka Zolla (Starszego) i Stanisława Wróblewskiego, [w:] Z dziejów prawa. Część 2, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego nr 1735, Katowice 1999, s. 9–24; idem, Szkoła glosatorów w polskiej literaturze historycznoprawnej II. Poglądy Michała Staszkowa, [w:] Z dziejów prawa. Część 3, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego nr 2048, Katowice 2002, s. 11–24; idem, Szkoła glosatorów w polskiej literaturze historycznoprawnej.  Poglądy Henryka Kupiszewskiego, Prawo CCLXXXV, Acta Universitatis Wratislaviensis No 2501, Wrocław 2003, s. 73–83; idem, Szkoła glosatorów w polskiej literaturze historycznoprawnej. Poglądy Jana Baszkiewicza, Prawo CCLXXXVIII, Acta Universitatis Wratislaviensis No 2616, Wrocław 2004, s. 167–190.

¹⁰ J. Rominkiewicz, E. Szymoszek, I. Żeber, Prawo rzymskie. Teksty źródłowe do ćwiczeń, Wrocław 1998.

¹¹ E. Szymoszek, I. Żeber, Prawo rzymskie, Wrocław 2005.

¹² Piękne refl eksje o przyjaźni zawdzięczam Ireneuszowi Żeberowi.

1969
„Iurisdictio” w poglądach Azona, AUWr. Prawo, t. 29, 1969, s. 131-166.

1970
Rzymskie prawo prywatne. Teksty źródłowe do ćwiczeń, Wrocław 1970.

1971
„Iurisdictio” w prawie rzymskim, AUWr. Prawo, t. 34, 1971, s. 95-116.

1974
Pojęcie kompetencji sędziego w procesie rzymsko-kanonicznym, AUWr. Przegląd Prawa i Administracji, t. 5, 1974, s. 221-235.

1975
Nowożytne wątki w poglądach prawnoustrojowych glosatorów, AUWr. Prawo, t. 45, 1975, s. 191-214.

1976
„Iudicum” w literaturze procesowej średniowiecza, AUWr. Przegląd Prawa i Administracji, t. 335, 1976, s. 233-238.
„Iurisdictio” w poglądach glosatorów, AUWr. Prawo, t. 52, 1976.
„Iurisdictio” w poglądach glosatorów, Wrocław 1976.

1980
Pozycja sędziego wobec stron w procesie justyniańskim, AUWr. Prawo, t. 91, 1980, s. 3-15.

1982
Gwarancje bezstronności sędziego w procesie rzymskim, AUWr. Prawo, t. 103, 1982, s. 3-17.
Index suspectus w poglądach legistów i kanonistów XII-XIII w., AUWr. Prawo, t. 110, 1982, s. 3-17.

1984
Kilka uwag o powstaniu i rozwoju literatury procesowej w XII i XIII wieku, AUWr. Prawo, t. 121, 1984, s. 3-19.

1986
Dyspozycyjność stron a officium iudicis w literaturze procesu rzymsko-kanonicznego, AUWr. Prawo, t. 137, 1986, s. 53-84.
[Współaut.] I. Żeber, Jerzy Falenciak 1910-1986, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1986, t. 38, z. 2, s. 214-215.

1987
An iudex secundum allegata an secundum conscientiam iudicat?, AUWr. Prawo, t. 154, 1987, s. 37-45.

1989
„Iudicium – actus trium personarum”, Zesz. Nauk. Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Prawnicze, z. 125, 1989, s. 157-169.

1991
[Współaut.] I. Żeber, Prawo rzymskie. Teksty źródłowe do ćwiczeń, Wrocław 1991.
[Współaut.] I. Żeber, Rzymskie prawo prywatne, cz. 1-2, Wrocław 1991.

1992
Iudex w literaturze procesowej XII–XIII wieku, AUWr. Prawo, t. 214, 1992.

1993
Próby systematyzacji postępowania cywilnego w świetle ordines iudiciarii XII-XIII wieku, [w:] Księga pamiątkowa ku czci Profesora Kazimierza Orzechowskiego. Studia historycznoprawne, red. A. Konieczny, AUWr. Prawo, t. 222, 1993, s. 63-77.

1994
[Współaut.] J. Falenciak, Uczeni wrocławscy, t. 2. 1974-1994, Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, seria A, nr 248, Wrocław 1994, s. 97-99.
[Współaut.] W. Osuchowski, Uczeni wrocławscy, t. 2. 1974-1994, Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, seria A, nr 248, Wrocław 1994, s. 100-102.

1995
[Współaut.] I. Żeber, Rzymskie prawo prywatne, wyd. 2, Wrocław 1995.

1996
Depuis la Bologne a nos temps, [w:] Le droit romain et le monde contemporain. Mélanges a la memoire de Henryk Kupiszewski, red. W. Wołodkiewicz, M. Zabłocka, Warszawa 1996, s. 249-257.
Tradycja i postęp w twórczości glosatorów, [w:] Z dziejów prawa, red. A. Lityński, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach nr 1581, Katowice 1996, s. 13-23.

1998
[Współaut.] I. Żeber, Rzymskie prawo prywatne, wyd. 3, Wrocław 1998.
[Przekł. z j. łac.] Prawo rzymskie. Teksty źródłowe do ćwiczeń, red. I. Żeber, wyd. 3, Wrocław 1998. Współaut. przekł.: J. Rominkiewicz, I. Żeber.

1999
Szkoła glosatorów w polskiej literaturze historycznoprawnej. Poglądy Fryderyka Zolla (Starszego) i Stanisława Wróblewskiego, [w:] Z dziejów prawa, cz. 2, red. A. Lityński, Katowice 1999, s. 9-24.

2000
Le droit romain toujours vivant, [w:] Au-delà des frontières. Mélanges de droit romain offerts a Witold Wołodkiewicz, t. 2, red. M. Zabłocka [et al.], Warszawa 2000, s. 997-1006.
Prawo rzymskie wciąż żyje, [w:] Profesorowi Janowi Kodrębskiemu in memoriam, red. A. Pikulska-Robaszkiewicz, Łódź 2000, s. 409-418.
Uprawnienie – roszczenie – skarga według Stanisława Wróblewskiego, [w:] Valeat aequitas. Księga pamiątkowa ofiarowana Księdzu Profesorowi Remigiuszowi Sobańskiemu, red. M. Pazdan, Katowice 2000, s. 453-467.

2001
Prawo podmiotowe w nauczaniu Stanisława Wróblewskiego, [w:] Honeste vivere … Księga pamiątkowa ku czci Profesora Władysława Bojarskiego, red. E. Gajda, A. Sokala, Toruń 2001, s. 257-268.
Terminologia władzy w Kodyfikacji Justyniana w zakresie sądownictwa, „Gubernaculum et Administratio” 2001, nr 1, s. 10-19.

2002
Szkoła glosatorów w polskiej literaturze historycznoprawnej. II. Poglądy Michała Staszkowa, [w:] Z dziejów prawa. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Stanisławowi Płazie, cz. 3, red. A. Lityński, Katowice 2002, s. 11-24.

2003
Szkoła glosatorów w polskiej literaturze historycznoprawnej. Poglądy Henryka Kupiszewskiego, [w:] Studia historycznoprawne. Tom dedykowany Profesorowi doktorowi Kazimierzowi Orzechowskiemu, red. A. Konieczny, AUWr. Prawo, t. 285, 2003, s. 73-83.
Szkoła glosatorów w polskiej literaturze historycznoprawnej. Poglądy Michała Staszkowa. Część II, [w:] Z dziejów prawa, cz. 4, red. A. Lityński, Katowice 2003, s. 9-23.

2004
Szkoła glosatorów w polskiej literaturze historycznoprawnej. Poglądy Jana Baszkiewicza, [w:] Studia historycznoprawne. Tom dedykowany Profesorowi doktorowi Alfredowi Koniecznemu, red. K. Orzechowski, AUWr. Prawo, t. 288, s. 167-190.
[Współaut.] A. Bator, Prawniczy słownik wyrazów trudnych, Wrocław 2004.

2005
[Współaut.] I. Żeber, Prawo rzymskie, Wrocław 2005.
Rec. T. Palmirski, Zeszyty Prawnicze Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, nr 1, 2007, s. 375-390.