Kuta Tadeusz

1916-2004

dr 1961, dr hab. 1968, prof. nadzw. 1977

biografia

Urodził się 15 października 1916 r. w Machowej (Podkarpackie). Gimnazjum typu staroklasycznego ukończył w 1937 r. w Tarnowie i w tymże roku został powołany do zasadniczej służby wojskowej w Szkole Podchorążych Rezerwy przy 19. Pułku Piechoty we Lwowie. W roku 1938, po odbyciu służby w stopniu plutonowego podchorążego, zapisał się na studia geografii na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Dalszą edukację przerwała wojna. Brał czynny udział najpierw w kampanii wrześniowej, później w oddziałach Armii Krajowej w latach 1943–1944 na terenie województwa rzeszowskiego. W lipcu 1945 r. przyjechał do Wrocławia z zamiarem podjęcia rozpoczętych studiów. Ostatecznie, pod koniec września 1945 r. zapisał się na Wydział Prawno-Administracyjny. Indeks potwierdzający status studenta Uniwersytetu Wrocławskiego otrzymał 15 listopada 1945 r. Był to indeks z numerem 158, podpisany przez dziekana Wydziału prof. Kamila Stefkę i rektora Uniwersytetu Wrocławskiego prof. Stanisława Kulczyńskiego. Zajęcia dydaktyczne w listopadzie 1945 r. rozpoczęły się na Wydziale Prawno-Administracyjnym wykładami prof. Iwona Jaworskiego z historii ustroju państw na Zachodzie Europy. Jak pisze w swoich wspomnieniach z tamtego czasu: „siedzieliśmy w sali półmrocznej i zimnej. Okna były w większości bez szyb, w miejsce których przybita była tektura”. Nie lepsze były warunki socjalne studentów w tym czasie. „Ten kto widział przygotowanie zupy na obiad, najczęściej z niej rezygnował” – pisze w swych wspomnieniach. Na trzecim roku studenci Wydziału dokonywali wyboru specjalizacji – administracyjnej lub sądowej. Wybierając specjalizację administracyjną,  nie sądziłem, że przyjdzie mi się z nią związać na całe moje życie zawodowe – wspomina w swym pamiętniku.

 

Po wielu latach przyzna: moim naukowym mistrzem był prof. Tadeusz Bigo – wykładający wówczas na Wydziale naukę administracji i prawo administracyjne. 1 września 1949 r. został zatrudniony na stanowisku asystenta w Katedrze Prawa Administracyjnego kierowanej przez prof. Tadeusza Bigę. Jak się miało rychło okazać, w Katedrze tej spotkał drugiego swego mistrza – prof. Franciszka Longchamps’a. Z inspiracji prof. Longchamps’a zainteresował się zagadnieniem zjawisk niekonfl iktowych w prawie administracyjnym. Badania nad takim zjawiskiem, poprzedzone wcześniejszymi studiami nad prawem rolnym, zaowocowały rozprawą doktorską Pojęcie działań niewładczych w administracji na przykładzie administracji rolnictwa. Opublikowanie rozprawy doktorskiej wywołało spore zainteresowanie w środowisku polskich administratywistów. W polskiej nauce prawa administracyjnego przyjmowano w tamtym czasie, że cała działalność administracji państwowej nosi charakter władczy, państwo bowiem z natury swej jest władcze, nawet wtedy, gdy z empirycznego badania praktyki organów administracyjnych wynika co innego. Rozprawa doktorska została wyróżniona drugą nagrodą w konkursie miesięcznika „Państwo i Prawo” w 1963 r., co dla jej autora stanowiło zachętę, by dalsze badania nad prawem administracyjnym łączyć z oglądem praktyki administracyjnej. Warto zauważyć, że na początku lat sześćdziesiątych zeszłego wieku nie prowadzono w Polsce rozwiniętych badań empirycznych nad prawem administracyjnym, nie formułowano jeszcze wtedy twierdzeń nauki opartych na badaniu praktyki stosowania norm prawa administracyjnego, nie oceniano skutków, jakie odnośna norma prawa administracyjnego wywołuje w sferze faktów. Nowa metodologia badania prawa administracyjnego, umożliwiająca porównywanie konstrukcji danej normy prawnej z praktyką jej stosowania, stopniowo, nie bez przeszkód, torowała sobie dopiero drogę w gabinetach uczonych. Nowe podejście badawcze swój najpełniejszy wyraz znalazło w rozprawie habilitacyjnej Tadeusza Kuty: Aspekty prawne działań administracji publicznej w organizowaniu usług, wydanej w 1969 r. Nie zawsze i nie bez reszty rzeczywista działalność administracji może być odczytana w przepisach ustawy – pisał w swej rozprawie habilitacyjnej.

 

Co więcej, bez uwzględnienia dorobku nauki administracji i nauki organizacji, także nauki ekonomii, nie da się objaśnić prawnej struktury działań administracyjnych. Dziś, gdy współczesne polskie prawo administracyjne kształtowane jest przez liczne koncepcje zaczerpnięte z nauki organizacji i zarządzania, a także z nauki ekonomii, warto jest przypomnieć, że prekursorem tego podejścia w polskiej nauce prawa administracyjnego był Profesor Tadeusz Kuta. Założenie, aby w badaniach naukowych nad administracją uwzględniać nie tylko normy prawne odnoszące się do administracji, lecz także fakty, z których normy te wyrastają i z którymi związane jest ich stosowanie, legło u podstaw wielu projektów badawczych, kierowanych przez Profesora po objęciu przezeń w 1969 r. stanowiska kierownika Zakładu Nauki Administracji w Instytucie Nauk Administracyjnych. W dyskusji, którą w Polsce prowadzono na początku lat siedemdziesiątych zeszłego stulecia, Profesor przekonywał, że nauka administracji odradza się „pod naporem faktów administracyjnych” i przez interdyscyplinarne ujęcie zjawiska administracji. Nauce prawa – pisał w 1974 r. – idzie głównie o uchwycenie stosunku przyczynowego między faktem i efektem prawa; nauka administracji zaś dąży do uchwycenia istoty działania administracyjnego, jego dynamiki, jego siły tworzącej, jego różnych czynników ilościowych i jakościowych, interferencji rozmaitych sposobów podejścia, wynikających z pośrednictwa dyscyplin pokrewnych. W Zakładzie Nauki Administracji powstało w latach siedemdziesiątych wiele znakomitych rozpraw naukowych. Wymienić tu wypada przede wszystkim monografię Jana Jeżewskiego Administracja pod rządem prawa cywilnego (1974), stanowiącą do dziś wyróżniające się w polskiej nauce prawa administracyjnego studium prawnoporównawcze. Pod kierunkiem Profesora Kuty realizowano projekt badawczy poświęcony działaniom wewnętrznym administracji. Wymienić tu należy przede wszystkim studium Profesora – Miejsca wewnętrznego prawa administracyjnego w całokształcie prawa administracyjnego, a także Jana Jeżewskiego – Administracyjnoprawne badania działań wewnętrznych administracji, Adama Błasia – Koncepcja regulacji prawnej działań wewnętrznych administracji państwowej, Jerzego Supernata – Podejmowanie działań wewnętrznych na podstawie zasad prakseologicznych. Pod opieką Profesora powstawały w Zakładzie Nauki Administracji monografie Jego uczniów: Jerzego Supernata – Odesłania do zasad prak seologicznych w prawie administracyjnym, Jerzego Korczaka – Akty kierowania w systemie terenowych organów administracji państwowej, Andrzeja Pakuły – Podporządkowanie pionowe w organizacji terenowych organów administracji państwowej, Adama Błasia – Pojęcie działań złożonych administracji – studium z metodologii badań nad działaniami administracji.

 

W bogatym dorobku naukowym i dydaktycznym Profesora uwagę zwraca zwłaszcza pięć Jego podręczników prawa administracyjnego: Prawo administracyjne w dziedzinie ustroju i zasad funkcjonowania administracji państwowej (wydany w 1974 r.), Prawo administracyjne część pierwsza (napisany we współautorstwie z Janem Bociem, wydany w 1980 r.), Prawo administracyjne – zagadnienia podstawowe (napisany we współautorstwie z Janem Bociem, wydany przez PWN w 1984 r.), Prawo administracyjne – funkcjonowanie układów podstawowych (napisany wspólnie z Janem Jendrośką, Adamem Chełmońskim, Janem Bociem i Janem Jeżewskim, zredagowany przez Profesora, ukazał się w 1985 r.) oraz Prawo administracyjne – podstawowe zagadnienia terminologiczno-pojęciowe (napisany we współautorstwie z Adamem Błasiem, wydany w 1988 r.). W podręcznikach akademickich Profesor zawsze podkreślał, że w obliczu współczesnych wyzwań nieuchronna jest modernizacja podstawowych pojęć nauki prawa administracyjnego. Wskazywał także, że dotychczasowy antagonizm między nauką prawa administracyjnego i nauką administracji, odziedziczony z przeszłości i należący do bagażu wiedzy tradycyjnej, musi ustąpić miejsca harmonii różnych punktów widzenia obu dyscyplin naukowych. Przyszłość badań naukowych nad administracją publiczną należy do nauki prawa administracyjnego i do nauki administracji i zależy od umiejętności tworzenia konstrukcji teoretycznych wspólnych obu tym dyscyplinom – pisał w 1988 r.

 

Przykłady takich konstrukcji teoretycznych znajdziemy w monografii Profesora zatytułowanej Funkcje współczesnej administracji i sposoby ich realizacji, wydanej w Wydawnictwie Uniwersytetu Wrocławskiego w 1992 r. U progu dokonującej się w Polsce transformacji ustrojowej – pisał Profesor – administracja publiczna jest zdana na działania w formule praworządności i racjonalności, ale też uwzględniania w szerokim zakresie twórczej inicjatywy środowisk społecznych. We wspomnieniach swych uczniów pozostaje Profesor jako wymagający i uważny promotor o niezwykłej umiejętności zachęcania do podejmoTadeusz Kuta wania w badaniach naukowych problemów nowych i zarazem trudnych, zwykle w polskiej nauce prawa administracyjnego i w nauce administracji wcześniej niepodejmowanych lub jedynie sygnalizowanych. Posiadał wielką zdolność pobudzania samodzielności i inwencji badawczej młodych pracowników naukowych. Nie znosił stereotypów i rutyny, przestrzegał przed banałem i przeciętnością, raziły Go tak zwane utarte szablony myślowe, pisał, że w badaniach naukowych nie ma miejsca dla łatwych uproszczeń i bezkrytycznego naśladowania. Z przedziwną łatwością i niespotykaną przenikliwością wskazywał nierozwiązane jeszcze problemy badawcze, czekające na swych odkrywców. Jeżeli niektóre instytucje administracyjne zdają się dotknięte z jakiegoś powodu bezruchem, to młody badacz powinien zauważyć i opisać zmieniającą się rzeczywistość społeczną, w której te instytucje funkcjonują.

 

W środowisku polskich administratywistów prawdopodobnie nikt bardziej nie dostrzegał znaczenia i potrzeby zmiany podejścia do klasycznej, dziewiętnastowiecznej aparatury pojęciowej nauki prawa administracyjnego i nauki administracji. Przed swymi seminarzystami i doktorantami odkrywał wciąż niekończącą się młodość nauki prawa administracyjnego i nauki administracji, o ile obydwie dyscypliny będą odpowiadać na wyzwania przyszłości. 30 września 1987 r. przeszedł na emeryturę. Nie przerwał nauczania, wiele publikował, z wielkim poświęceniem pełnił swą misję wychowywania młodych pracowników naukowych w Instytucie Nauk Administracyjnych. Zmarł we Wrocławiu 7 listopada 2004 roku.

 

Adam Błaś

bibliografia

1956
[Głos w dyskusji], [w:] Zagadnie¬nia prawne rolnictwa. Materiały konfe¬rencji naukowej 5-7 grudnia 1955, red. S. Szer, Wa¬rszawa 1956, s. 58- 62.
W dziesięciolecie reformy rolnej, Zesz. Nauk. Uniwersytetu Wrocławskiego, seria A, Prawo, t. 1, 1956, s. 119-128.

 

1959
Sytuacja prawna kółek rolniczych, „Państwo i Prawo” 1959, nr 11, s. 806-817.

 

1961
Zagadnienia prawne niewładczych działań administracji, Zesz. Nauk. Uniwersytetu Wrocławskiego, seria A, Prawo, t. 8, 1961, s. 149-164.

 

1963
Pojęcie działań niewładczych w administracji na przykładzie administracji rolnictwa, Wrocław 1963.
Rec. L. Bar, „Państwo i Prawo” 1963, z. 11, s. 773-774.
T. Rabska, „Ruch Prawniczy i Ekonomiczny” 1963, z. 4, s. 207-212.
Zlecenie kółkom rolniczym zadań z zakresu administracji rolnictwa, „Sprawozdania Publikacji Naukowych IPN PAN” 1963, z. 3, s. 53-56.

 

1964
Ku nowej koncepcji administracji publicznej, AUWr. Prawo, t. 12, 1964, s. 19-27.

 

1965
Niektóre aspekty administracyjnoprawne działalności kółek rolniczych. Przekazywanie kółkom rolniczym zadań z zakresu administracji rolnictwa, „Studia Prawnicze” 1965, z. 6, s. 175-199.

 

1966
[Współaut.] J. Selwa, A. Stelmachowski, Prawo rolne, Wrocław 1966.

 

1967
[Rec.] J. Starościak, Studia z teorii prawa administracyjnego, Wrocław 1967, „Państwo i Prawo” 1967, nr 8-9, s. 388-391.

 

1968
Czy rada narodowa gospodarzem swego terenu?, „Rada Narodowa” 1968, z. 10, s. 8-9.

 

1969
Aspekty prawne działań administracji publicznej w organizowaniu usług, Wrocław 1969.
Rec. J. Paliwoda, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1970, nr 2, s. 308-310.
A. Wasilewski, Państwo i Prawo” 1971, nr 7, s. 169-170.

 

1970
[Rec.] J. Paliwoda, Poprawa struktury gospodarstw rolnych. Zagadnienia administracyjno-prawne, Warszawa 1968, „Państwo i Prawo” 1970, nr 8/9, s. 373-375.
[Rec.] J. Starościak, Prawo administracyjne, Warszawa 1969, „Państwo i Prawo” 1970, nr 7, s. 141-145. Współaut. rec.: A. Chełmoński, J. Jendrośka.
[Rec.] J. Starościak, Wprowadzenie do prawa administracyjnego europejskich państw socjalistycznych, Warszawa 1968, „Droit Polonais Contemporain” 1970, nr 14, s. 41-44.

 

1971
Funkcje zlecone administracji państwowej. Uchwała składu 7 sędziów SN – Izba Karna, z dnia 4 marca 1966 r. (IV KZP 52/65), [w:] Funkcjonowanie administracji w świetle orzecznictwa, t. 3, red. J. Starościak, J. Łętowski, Warszawa 1971, s. 143-150.

 

1972
Nauka administracji i nauka prawa administracyjnego, AUWr. Przegląd Prawa i Administracji, t. 1, 1972, s. 23-32.
Sytuacja człowieka we współczesnej administracji, AUWr. Przegląd Prawa i Administracji, t. 2, 1972, s. 107-115.

 

1973
Pozycja obywatela w administracji usług, [w:] Instytucje prawa administracyjnego europejskich państw socjalistycznych, red. J. Starościak, Wrocław 1973, s. 642-659.
Renesans czy zmierzch nauki administracji, „Organizacja, Metody, Technika” 1973, nr 3, s. 14-16.

 

1974
Miejsce polityki administracyjnej w rzeczypospolitej nauk administracyjnych, „Organizacja, Metody, Technika” 1974, nr 4, s. 8-9, 13.
Prawo administracyjne w dziedzinie ustroju i zasad funkcjonowania administracji państwowej, Wrocław 1974.
Rozwój instytucji prawnych służących zaspokojeniu potrzeb obywateli w trzydziestoleciu PRL, „Państwo i Prawo” 1974, nr 12, s. 17-30.

 

1975
Prawo pracownika do świadczeń usług socjalnych w zakładzie pracy, AUWr. Prawo, t. 54, 1975, s. 121-127.

 

1976
L’administration des services en masse. Problème pilote dans la doctrine du droit administratif, [w:] Études de droit administratif polonais, red. Z. Rybicki, M. Gromadzka, Wrocław 1976, s. 79-90.
L'administration en République populaire de Pologne, Paris 1976.
Tadeusz Bigo, 1894-1975 [Nekrolog], „Państwo i Prawo” 1976, nr 1/2, s. 212-214.
[Współaut.] A. Błaś, J. Jeżewski, Organizowanie usług komunalnych na tle doświadczeń praktyki na Dolnym Śląsku, AUWr. Przegląd Prawa i Administracji, t. 8, 1976, s. 71-92.

 

1978
[Współaut.] J. Supernat, Metody i techniki aktywizacji załóg w zarządzaniu przedsiębiorstwem socjalistycznym, AUWr. Prawo, t. 78, 1978, s. 107-117.

 

1979
[Współaut.] J. Jeżewski, Miasto i jego otoczenie (aspekty prawno-administracyjne), „Organizacja, Metody, Technika” 1979, nr 6, s. 17-21.

 

1980
La science administrative et la théorie du droit administratif. Réflexion à partir de l'expérience polonaise, [w:] Science et action administratives. Mélanges Georges Langrod, Paris 1980, s. 65-74.
Zaspokajanie potrzeb socjalno-bytowych i oświatowo-kulturalnych obywateli, [w:] System prawa administracyjnego, t. 4, red. T. Rabska, Wrocław 1980, s. 110-197.
[Współaut.] J. Boć, Prawo administracyjne, cz. 1, Wrocław 1980.
Rec. M. Jełowicki, „Organizacja, Metody, Technika” 1980, nr 8/9, s. 61.

 

1981
Miejsce wewnętrznego prawa administracyjnego w całokształcie prawa administracyjnego, [w:] Kryteria prawidłowości działań wewnętrznych administracji (referaty na konferencję naukową – Karpacz 1981), Wrocław 1981, s. 4-16.
[Współaut.] J. Boć, Prawo administracyjne, cz. 1, wyd. 2, Wrocław 1981.
Rec. M. Jełowicki, „Organizacja, Metody, Technika” 1981, nr 6, s. 47.

 

1982
Współczesny model prawa administracyjnego, Zesz. Nauk. Wydziału Prawa i Administracji – Uniwersytet Gdański. Prace Instytutu Administracji i Zarządzania, z. 5-6, 1982, s. 203-213.

 

1984
Szczególne obowiązki pracowników administracji państwowej, [w:] Pozycja prawna urzędników państwowych, red. W. Muszalski, Warszawa 1984, s. 29-34.
[Współaut.] J. Boć, Prawo administracyjne. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 1984.
Rec. M. Jełowicki, „Organizacja, Metody, Technika” 1985, nr 3, s. 47-48.

 

1985
Funkcjonowanie układów podstawowych, Warszawa 1985, s. 139-202.
Potrzeby człowieka w państwie socjalistycznym i gwarancje prawne ich zaspokojenia (przedstawienie problemu), AUWr. Prawo, t. 112, 1985, s. 3-8.
Prawo administracyjne w sferze administracji usług, [w:] Prawo administracyjne. Funkcjonowanie układów podstawowych, Warszawa 1985, s. 139-202.
Radny wobec potrzeb obywateli korzystania ze zdobyczy kultury, [w:] Poradnik radnego, Warszawa 1985, s. 53-56.
[Rec.] Kontrola administracji w państwach socjalistycznych, red. J. Łętowski, Wrocław 1983, „Państwo i Prawo” 1985, z. 3, s. 107-109.
[Red.] AUWr. Prawo, t. 143, 1985. [Dedykacja: „Profesorowi Tadeuszowi Kucie ten zbiór prac ofiarowują przyjaciele i uczniowie”].
[Red.] Prawo administracyjne. Funkcjonowanie układów podstawowych, Warszawa 1985.
Rec. M. Jełowicki, „Organizacja, Metody, Technika” 1986, nr 6, s. 45-46.

 

1986
Wewnętrzne prawo administracyjne i jego funkcjonowanie, „Nauki o Zarządzaniu” 1986, nr 3/4, s. 131-143.
Wizja rozwoju nauki prawa administracyjnego w twórczości naukowej profesora Franciszka Longchampsa, „Organizacja, Metody, Technika” 1986, nr 12, s. 17-22.
[Rec.] Z. Cieślak, Porozumienie administracyjne, Warszawa 1985, „Państwo i Prawo” 1986, nr 12, s. 92-94.
[Rec.] J. Łętowski, Administracja – prawo – orzecznictwo sądowe, Wrocław 1985, „Państwo i Prawo” 1986, nr 2, s. 113-116.

 

1987
Charakter prawny obowiązków administracji w sferze jej działań organizacyjnych, „Krakowskie Studia Prawnicze” 1987, s. 3-18.
Tendencje innowacyjne w nauce prawa administracyjnego, [w:] Aktualne problemy administracji i prawa administracyjnego, red. A. Jaroszyński, Warszawa 1987, s. 25-39.
[Współaut.] E. Knosala, Prawnoorganizacyjne problemy doradztwa naukowego w administracji państwowej, AUWr. Przegląd Prawa i Administracji, t. 23, 1987, s. 77-88.
[Rec.] J. Łętowski, Administracja, prawo, orzecznictwo sądowe, Wrocław 1985, „Droit Polonais Contemporain” 1987, nr 1/4, s. 102-104.
[Rec.] K. Sobczak, Instrumenty prawne zarządzania, Warszawa 1986, „Państwo i Prawo” 1987, nr 11, s. 107-108.

 

1988
Rola administracji publicznej wobec potrzeb obywateli korzystania ze zdobyczy kultury, AUWr. Prawo, t. 153, 1988, s. 101-110.
[Rec.] J.M. Lang, Współdziałanie administracji ze społeczeństwem, Warszawa 1985, AUWr. Przegląd Prawa i Administracji, t. 34, 1988, s. 241-243.
[Rec.] J. Łętowski, Administracja, prawo, orzecznictwo sądowe, Wrocław 1985, „Sovremennoe Pol'skoe Pravo” 1988, nr 3, s. 53-56.

 

1990
Ochrona interesu jednostki a problem ochrony interesu ogólnospołecznego i grupowego w prawie administracyjnym, AUWr. Prawo, t. 168, 1990, s. 151-159.
Testament naukowy profesora Franciszka Longchamps. W 20 rocznicę śmierci, AUWr. Przegląd Prawa i Administracji, t. 26, 1990, s. 205-214.
Zjawisko nieformalnych działań administracji, [w:] Organizacja i funkcjonowanie administracji państwowej. Księga poświęcona Jerzemu Służewskiemu, red. J. Lang, Warszawa 1990, s. 117-124.
[Red.] AUWr. Prawo, t. 168, 1990.
[Red.] AUWr. Przegląd Prawa i Administracji, t. 26, 1990.

 

1991
[Red.] AUWr. Przegląd Prawa i Administracji, t. 28, 1991, Wrocław 1991.

 

1992
Działania niewładcze – narzędziem realizowania zadań gminy i rozwoju jej samorządności, „Człowiek i Środowisko” 1992, nr 1/2 (1992), s. 33-42.
Funkcje współczesnej administracji i sposoby ich realizacji, AUWr. Prawo, t. 217, 1992.
Rec. J. Łętowski, „Państwo i Prawo” 1993, nr 2, s. 84-85.
O odpowiedzialności naczelnych organów administracji państwowej, [w:] Studia z zakresu polityki finansowej i prawa finansowego, red. M. Mazurkiewicz, AUWr. Prawo, t. 189, 1992, s. 31-37.
Układ kompetencyjny między parlamentem i rządem w dziedzinie stanowienia prawa administracyjnego, [w:] Państwo, prawo, społeczeństwo. Zbiór studiów, red. H. Rot, AUWr. Prawo, t. 206, 1992, s. 97-108.

 

1993
Moje wspomnienia jako studenta, a następnie pomocniczego pracownika nauki w początkach drogi rozwojowej Uniwersytetu Wrocławskiego (lata 1945-1960), [w:] Studia i materiały z dziejów Uniwersytetu Wrocławskiego, red. T. Kulak, W. Wrzesiński, t. 2, 1993, s. 235-262.
[Rec.] K. Sobczak, Administracja publiczna. Problemy węzłowe, Warszawa 1993, „Samorząd Terytorialny” 1993, nr 11, s. 72-73.

 

1996
Wspomnienie o Profesorze Tadeuszu Bigo nauczycielu-humaniście, [w:] Związki komunalne w Polsce i w państwach Europy Zachodniej. Materiały konferencji naukowej zorganizowanej dla uczczenia pamięci Profesora Doktora Tadeusza Bigo, red. A. Błaś, AUWr. Przegląd Prawa i Administracji, t. 35, 1996, s. 13-16.

 

1997
Organizacyjne i funkcjonalne problemy wewnętrznych struktur administracji, [w:] Prawo, administracja, obywatele. Profesorowi Eugeniuszowi Smoktunowiczowi, red. A. Jamróz [et al.], Białystok 1997, s. 207-215.

 

1998
Działania niewładcze w samorządzie terytorialnym gminy, „Roczniki Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania i Marketingu we Wrocławiu” 1998, nr 1, s. 189-197.
[Współaut.] A. Błaś, Prawo administracyjne. Podstawowe zagadnienia terminologiczno-pojęciowe, wyd. 2, Poznań 1998.

 

1999
Akty (decyzje) administracyjne a akty (przepisy) wykonawcze w działalności administracji publicznej, [w:] Administracja publiczna w państwie prawa. Księga jubileuszowa dla Profesora Jana Jendrośki, red. B. Adamiak [et al.], Wrocław 1999 s. 203-208.
Czy działania złożone administracji publicznej są herezją prawniczą?, [w:] Prawo administracyjne w okresie transformacji ustrojowej, red. E. Knosala, A. Matan, G. Łaszczyca, Kraków 1999, s. 63-74.
Niektóre nowe formy działania samorządu terytorialnego w Polsce, [w:] Księga pamiątkowa profesora Eugeniusza Ochendowskiego, Toruń 1999, s. 171-183.
Prawo administracyjne i nauka administracji. Nauka administracji i znaczenie w niej planowania, [w:] Z problematyki prawa administracyjnego i nauki administracji. Księga pamiątkowa z okazji siedemdziesięciolecia urodzin Profesora Zbigniewa Leońskiego, red. Zbigniew Janku [et al.], Poznań 1999, s. 175-182. Prace Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu oraz Wyższej Szkoły Zarządzania i Bankowości w Poznaniu, t. 5.
Przeobrażenia we współczesnym prawie administracyjnym (wykonawcza funkcja administracji), [w:] Współczesne problemy administracji publicznej i prawa administracyjnego. Materiały z sesji naukowej na temat przeobrażeń we współczesnym prawie administracyjnym, Wrocław, listopad 1997 r., red. A. Błaś, Wrocław 1999, s. 9-14.

 

2000
Administracja usług, Poznań 2000.
Rola administracji usług w zaspokajaniu potrzeb socjalno-bytowych i oświatowo-kulturalnych obywateli, [w:] Administracja publiczna u progu XXI wieku. Prace dedykowane prof. zw. dr. hab. Janowi Szreniawskiemu z okazji jubileuszu 45-lecia pracy naukowej, red. Z. Niewiadomski [et al.], Przemyśl 2000, s. 336-342.
Rola administracji usług w zaspokajaniu potrzeb socjalno-bytowych i oświatowo-kulturalnych obywateli, Zesz. Nauk. Wyższej Szkoły Zarządzania i Bankowości w Poznaniu, z. 2, 2000, s. 125-131.

 

2001
Ku nowej koncepcji administracji publicznej, [w:] Ekonomia, polityka, społeczeństwo. Księga jubileuszowa poświęcona prof. zw. dr. hab. Januszowi Kroszelowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. A. Kubow, T. Michalczyk, J. Słodczyk, Opole 2001, s. 247-251.
O nowych tendencjach rozwojowych w nauce prawa administracyjnego słów kilka, [w:] Instytucje współczesnego prawa administracyjnego. Księga jubileuszowa Profesora zw. dra hab. Józefa Filipka, red. I. Skrzydło-Niżnik [et al.], Kraków 2001, s. 407-411.
Organizująca rola współczesnej administracji i miejsce w niej prawa finansowego i jego derywatów, [w:] Księga jubileuszowa Profesora Marka Mazurkiewicza. Studia z dziedziny prawa finansowego, prawa konstytucyjnego i ochrony środowiska, red. R. Mastalski, Wrocław 2001, s. 43-47.
Rola administracji usług w zaspokajaniu potrzeb socjalno-bytowych i oświatowo-kulturalnych obywateli, „Forum Naukowe Wyższej Szkoły Zarządzania i Bankowości we Wrocławiu” 2001, t. 3, s. 291-297.