Połomski Franciszek
Urodził się 28 grudnia 1934 r. w Wodzisławiu Śląskim jako drugie dziecko Wilhelma i Marty Połomskich. Przed wybuchem II wojny światowej Jego ojciec pracował najpierw jako cieśla, a później był górnikiem w kopalni „Emma” w Radlinie. W 1939 r. rodzina Połomskich przeniosła się do Czyżowic w powiecie wodzisławskim, gdzie ojciec kupił gospodarstwo rolne. Tam przeżyli pożogę wojenną i tam także Franciszek ukończył szkołę powszechną w 1948 r. Następnie rozpoczął edukację w wodzisławskim liceum, gdzie w 1952 r. złożył egzamin dojrzałości[1].
Franciszek Połomski chciał zostać prawnikiem, sędzią, musiał więc po maturze zdecydować, na którym wydziale prawa w Polsce będzie się kształcił. Chociaż naturalnym miejscem studiowania dla osób z Górnego Śląska był Uniwersytet Jagielloński, jednak po namowie starszego kolegi, późniejszego sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego, Rudolfa Klyszcza, wybrał fakultet prawniczy we Wrocławiu[2].
Ponieważ osiągał bardzo dobre wyniki w nauce, otrzymał prestiżowe stypendium im. Mikołaja Kopernika ufundowane przez Radę Państwa. Już na czwartym roku studiów uzyskał także stanowisko zastępcy asystenta w Katedrze Historii Państwa i Prawa Polskiego kierowanej przez prof. Seweryna Wysłoucha. Tutaj pod jego kierunkiem obronił pracę magisterską pt. Ustawa o zagrodzie dziedzicznej na prawodawstwie III Rzeszy (1933–1939)[3].
Ostatecznie o przyszłej karierze naukowej Połomskiego zdecydowała rozmowa z prof. Wysłouchem. Tak ją wspominał: „Miałem już w ręku nakaz pracy do Sądu Wojewódzkiego w Katowicach, ale profesor spowodował cofnięcie i zatrudnienie mnie na pełnym etacie asystenckim w Katedrze Historii Państwa i Prawa Polskiego na Wydziale Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego. Tu, we Wrocławiu – argumentował prof. Wysłouch – będziesz mógł pod moim kierunkiem dla Śląska więcej zrobić niż w sądzie w Katowicach. Tu będziesz wydobywał prawdę o Śląsku i Ślązakach, a tam będziesz ich wsadzał do więzienia. I zostałem. I tak się zaczęło. Nie żałuję tego wyboru, choć był to wybór na całe życie”[4].
Na wrocławskiej Alma Materprzeszedł wszystkie szczeble kariery akademickiej. W 1956 r. został asystentem, a dwa lata później starszym asystentem w Katedrze Historii Państwa i Prawa Polskiego. Stopień doktora nauk prawnych uzyskał 6 kwietnia 1962 r. na podstawie dysertacji Niemiecki Urząd do spraw Mniejszości, jego rola i działalność w systemie ochrony mniejszości na Górnym Śląsku. Praca została ogłoszona drukiem pt. Niemiecki Urząd do spraw Mniejszości (1922–1937)w Wydawnictwie Ossolineum w 1965 r. W 1962 r. objął także stanowisko adiunkta. 9 maja 1969 r. uchwałą Rady Wydziału Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego nadano Franciszkowi Połomskiemu stopień doktora habilitowanego na podstawie dysertacji Ustawodawstwo rasistowskie III Rzeszy i jego stosowanie na Górnym Śląsku(praca została opublikowana przez Instytut Śląski w Opolu w 1970 r.). Recenzentami w przewodzie byli: prof. Kazimierz Orzechowski z Uniwersytetu Wrocławskiego, prof. Jan Wąsicki z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i prof. Franciszek Ryszka z Wojskowej Akademii Politycznej w Warszawie. W 1970 r. Połomski został powołany na stanowisko docenta oraz kierownika Zakładu Historii Państwa i Prawa Polski w Instytucie Historii Państwa i Prawa. Funkcję tę pełnił do przejścia na emeryturę w 2005 r. Tytuł profesorski otrzymał w 1990 r., profesurę zwyczajną zaś w 2002 r.[5]W okresie, kiedy prof. Kazimierz Orzechowski nie mógł pełnić funkcji dyrektora Instytutu Historii Państwa i Prawa, kierowanie jednostką przez dziewięć miesięcy powierzone zostało Profesorowi Połomskiemu[6].
W roku akademickim 1973/74 Profesor otrzymał prestiżowe stypendium Fundacji im. Aleksandra von Humboldta i prowadził badania w Instytucie Historii Współczesnej w Monachium i Archiwum Federalnym w Koblencji[7].
Dorobek naukowy Franciszka Połomskiego jest imponujący pod względem wartości poruszanych zagadnień. Jego ustalenia istotnie wzbogaciły i poszerzyły wiedzę w zakresie historii państwa i prawa, co miało swoje odzwierciedlenie w licznych publikacjach. Zainteresowania naukowe Profesora skupiały się wokół historii państwa i prawa oraz praw mniejszości narodowych i wyznaniowych. Był wytrawnym badaczem problematyki państwa i prawa III Rzeszy. Rozprawy monograficzne Jego autorstwa – doktorska i habilitacyjna – nagradzane były m.in. przez Ministra Edukacji Narodowej i redakcję prestiżowego czasopisma naukowego „Państwo i Prawo”. Do najważniejszych publikacji Profesora, które wzniosły trwały wkład w rozwój nauki, należą: wspomniane wyżej Ustawodawstwo rasistowskie III Rzeszy i jego stosowanie na Górnym Śląsku (1970),Aspekty rasowe w postępowaniu z robotnikami przymusowymi i jeńcami wojennymi III Rzeszy (1939–1945)(1976), Prawo własności a tzw. rozwiązanie kwestii żydowskiej w Niemczech hitlerowskich(1991)[8].
Profesor Połomski aktywnie uczestniczył w życiu Uniwersytetu Wrocławskiego i Wydziału Prawa. W latach 1972–1974 był prodziekanem Wydziału Prawa i Administracji, zajmując się studentami niestacjonarnymi w ekipie prof. Karola Joncy. W latach 1981–1982, gdy rektorem uczelni był prof. Józef Łukaszewicz, został pierwszym prorektorem Uniwersytetu wybranym w wolnych wyborach rektorskich; funkcję tę pełnił ponownie także podczas kadencji 1984–1987 w ekipie rektora prof. Jana Mozrzymasa. Był przewodniczącym Uniwersyteckiej Komisji Statutowej, która przygotowała pierwszy statut Uniwersytetu we Wrocławiu i doprowadziła do jego przyjęcia. Trzykrotnie był delegatem do Senatu akademickiego, gdzie udzielał się jako członek Komisji Etyki oraz Komisji Kadr i Zatrudnienia. Prezydował również w Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy’ego Brandta UWr. Był członkiem kapituły Nagrody Księżnej Jadwigi Śląskiej przyznawanej przez Rektora Uniwersytetu Wrocławskiego, Prezydenta Wrocławia oraz Salon Śląski osobom działającym na rzecz polsko-niemieckiego pojednania, a wręczanej od 2004 r. corocznie15 listopada w czasie uroczystości święta Uniwersytetu Wrocławskiego[9].
Profesor Połomski był członkiem założycielem Instytutu Śląskiego w Opolu, członkiem Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, Instytutu Zachodniego, Komitetu Nauk Prawnych PAN, a także współpracownikiem Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich we Wrocławiu i Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce[10].
W ramach swoich zawodowych obowiązków na Uniwersytecie Profesor prowadził ćwiczenia, seminaria oraz wykłady z historii państwa i prawa polskiego. Pracował również w ośrodkach zamiejscowych Wydziału Prawa UWr w Opolu i Zielonej Górze oraz przez dwa lata – na zaproszenie rektora – na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach. Po przejściu na emeryturę w 2005 r. był zatrudniony w Dolnośląskiej Wyższej Szkole Służb Publicznych „Asesor” we Wrocławiu.
Profesor Połomski był promotorem licznych prac doktorskich. Pod Jego kierunkiem stopień doktora nauk prawnych na podstawie następujących dysertacji uzyskali: Zdzisław J. Winnicki (obecnie profesor), Rada Regencyjna Królestwa Polskiego i jej organy (1917–1918); Stanisław Rogowski, Komisja Mieszana dla Górnego Śląska (1922–1937); Leonard Górnicki (obecnie profesor), Prawo Trzeciej Rzeszy w nauce i publicystyce prawniczej Polski międzywojennej (1933–1939); Janusz Żołyński, Włączenie polskich ziem wschodnich do ZSRR (1939–1940). Problemy ustrojowo-prawne; Andrzej Pasek, Przestępstwa specjalne polskiego prawa karnego w latach 1944–1950. Przez kilka lat Profesor pełnił również funkcję stałego recenzenta wniosków grantowych w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego[11].
Franciszek Połomski odznaczał się dużą aktywnością społeczną. W 1980 r. zaangażował się w działalność NSZZ „Solidarność”. Przed wyborami czerwcowymi 1989 r. został członkiem Wrocławskiego Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”. Był jednym z założycieli Ruchu Obywatelskiego – Akcji Demokratycznej. Uczestniczył w powstaniu Unii Demokratycznej, był członkiem Unii Wolności. Należał do kierownictwa obu partii, m.in. przewodniczył Sądowi Koleżeńskiemu obydwu ugrupowań. Jego działalność na rzecz społeczności lokalnej została doceniona przez wyborców. W latach 1991–1993 był senatorem II kadencji Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z ramienia Unii Demokratycznej, uzyskując w wyborach najlepszy wynik w okręgu wrocławskim – 83 500 głosów. Pełnił wówczas funkcje wiceprzewodniczącego Klubu Poselskiego Unii Demokratycznej, zastępcy przewodniczącego Komisji Konstytucyjnej Senatu RP, był członkiem Komisji Spraw Zagranicznych Senatu RP oraz Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego. W Senacie, gdzie również rzetelnie wypełniał swoje obowiązki, zgłosił opracowany wcześniej projekt Ustawy o fundacji – Zakład Narodowy imienia Ossolińskich. W latach 1998–2002 był radnym Sejmiku Województwa Dolnośląskiego I kadencji. Przewodniczył wówczas Komisji Spraw Zagranicznych oraz Komisji Kultury i Sztuki[12].
Profesor był wielokrotnie honorowany nagrodami i odznaczeniami państwowymi. Otrzymał m.in.: Złoty Krzyż Zasługi (1976), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1990), Medal Komisji Edukacji Narodowej (1997), Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2002)[13]i Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2013)[14]. Dnia 27 kwietnia 2016 r. wrocławska Alma Materuhonorowała Profesora swoim najwyższym odznaczeniem – Złotym Medalem Uniwersytetu Wrocławskiego[15]. Doceniony został także przez samorząd gminy Gorzyce, w której granicach znajdowały się jego ukochane Czyżowice. Członkowie Rady tej gminy na sesji 29 października 2015 r. przyznali Mu bowiem jednomyślnie tytuł Honorowego Obywatela Gminy Gorzyce[16].
Profesor Franciszek Połomski zmarł po długiej chorobie 16 lutego 2019 r. we Wrocławiu. Został pochowany na cmentarzu Komunalnym przy ul. Grabiszyńskiej.
Informacje biograficzne
Akta osobowe Działu Kadr Uniwersytetu Wrocławskiego.
Jurek P., Zakład Historii Państwa i Prawa Polski, Przegląd Prawa i Administracji C/1, Acta Universitatis Wratislaviensis No 3661, Wrocław 2015.
Laudacja wniosku o nadanie tytułu Honorowego Obywatela Gminy Gorzyce, http://www.gorzyce.pl/File/Laudacja%20%20Po%C5%82omski.pdf [dostęp: 20 marca 2019].
Protokół nr XIII/15 z Sesji Rady Gminy Gorzyce odbytej w dniu 29 października 2015 r., https://gorzyce.bip.gmina.pl/upload/protok%C3%B3%C5%82%20nr%20XIII.pdf [dostęp: 20 marca 2019].
Rogowski S., Działalność polityczna i społeczna pracowników Instytutu Historii Państwa i Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego w latach 1969–2006, Prawo CCCIII, Acta Universitatis Wratislaviensis No 3015, Wrocław 2007.
Teczka osobowa prof. F. Połomskiego znajdująca się w Instytucie Historii Państwa i Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego.
Uchwała nr 66/2016 Senatu Uniwersytetu Wrocławskiego z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie przyznania Medalu Uniwersytetu Wrocławskiego, http://bip.uni.wroc.pl/download/attachment/8585/uchwala-nr-66_2016-senatu-uwr-z-dnia-2016-04-27-w-sprawie-przyznania-zlotych-medali-uwr.pdf [dostęp: 20 marca 2019].
Jacek Przygodzki
[1]Własny życiorys prof. Franciszka Połomskiego z jego teczki osobowej znajdującej się w Instytucie Historii Państwa i Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego.
[2]Laudacja wniosku o nadanie tytułu Honorowego Obywatela Gminy Gorzyce, http://www.gorzyce.pl/File/Laudacja%20%20Po%C5%82omski.pdf [dostęp: 20 marca 2019 r.].
[3]Własny życiorys…
[4]Laudacja…
[5]Teczka osobowa prof. F. Połomskiego znajdująca się w Instytucie Historii Państwa i Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego.
[6]P. Jurek, Zakład Historii Państwa i Prawa Polski, Przegląd Prawa i Administracji C/1, Acta Universitatis Wratislaviensis No 3661, Wrocław 2015, s. 39.
[7]Teczka osobowa….
[8]Ibidem.
[9]P. Jurek, op. cit., s. 33–40.
[10]Ibidem, s. 39; Teczka osobowa…
[11]P. Jurek,op. cit., s. 40–46; Teczka osobowa…
[12]S. Rogowski, Działalność polityczna i społeczna pracowników Instytutu Historii Państwa i Prawa Uniwersytetu Wrocławskiego w latach 1969–2006, Prawo CCCIII, Acta Universitatis Wratislaviensis No 3015, Wrocław 2007, s. 130–135.
[13]Monitor Polski, 2003, nr 10, poz. 142.
[14]Monitor Polski, 2012, poz. 560.
[15]Uchwała nr 66/2016 Senatu Uniwersytetu Wrocławskiego z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie przyznania Medalu Uniwersytetu Wrocławskiego, http://bip.uni.wroc.pl/download/attachment/8585/uchwala-nr-66_2016-senatu-uwr-z-dnia-2016-04-27-w-sprawie-przyznania-zlotych-medali-uwr.pdf [dostęp: 20 marca 2019].
[16]Protokół nr XIII/15 z Sesji Rady Gminy Gorzyce odbytej w dniu 29 października 2015 r., https://gorzyce.bip.gmina.pl/upload/protok%C3%B3%C5%82%20nr%20XIII.pdf [dostęp: 20 marca 2019].
1958
Zamierzenia likwidacji działaczy polskich na Opolszczyźnie w latach 1939-1944, „Studia Śląskie” 1958, T. 1, s. 189-231.
1960
Obrona pracy doktorskiej Tomasza Afeltowicza [Wrocław, 2.X.1959, „200 lat działalności banków śląskich (do 1918)”], „Państwo i Prawo” 1960, z. 1, s. 162-163.
Obrona pracy doktorskiej Michała Staszkowa [Wrocław, 2 X. 1959, Przestępstwa i kary w sądownictwie wiejskim Małopolski w XV-XVIII w.], „Państwo i Prawo” 1960, z. 1, s. 163-164.
Spór o stosowanie hitlerowskiego ustawodawstwa sterylizacyjnego dla Polaków na terenie Opolszczyzny, „Studia Śląskie” 1960, T. 3, s. 173-196.
1965
Niemiecki Urząd do Spraw Mniejszości 1922-1937, Wrocław 1965.
1967
Położenie ludności żydowskiej na Śląsku po dojściu Hitlera do władzy, „Studia Śląskie” 1967, T. 9,
s. 55-72.
1970
Ustawodawstwo rasistowskie III Rzeszy i jego stosowanie na Górnym Śląsku, Katowice 1970.
1971
Sądy do spraw sterylizacji w Trzeciej Rzeszy (1933-1945), „Studia Śląskie” 1971, T. 20, s. 365-384.
1972
Komuna Paryska w ujęciu syntez burżuazyjnej nauki niemieckiej, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, seria „Prawo” 1972, nr 37, s. 203-216.
1974
Dyskryminacyjna funkcja „prawa rasowego” (Rassenrecht) Trzeciej Rzeszy (1933-1945), „Studia nad Faszyzmem” 1974, nr 1, s. 27-40.
1975
Wybór tekstów źródłowych z historii ustroju ziem polskich 1807-1908, zestawił F. Połomski, Wrocław 1975.
1976
Aspekty rasowe w postępowaniu z robotnikami przymusowymi i jeńcami wojennymi III Rzeszy (1939-1945), Wrocław 1976.
1977
Ograniczenia w zawieraniu małżeństw Niemców z cudzoziemcami w czasie II wojny światowej, „Studia Śląskie” 1977, T. 32, s. 345-359.
Rasizm w teorii i praktyce Trzeciej Rzeszy, „Studia nad Faszyzmem” 1977, nr 3, s. 121-134.
Wybór tekstów źródłowych z historii ustroju ziem polskich 1807-1908, zestawił F. Połomski, Wrocław 1977.
1978
[Rec.] B. Koziełło-Poklewski, Zagraniczni robotnicy przymusowi w Prusach Wschodnich w latach II wojny światowej, Warszawa 1977, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”1978, nr 3, s. 436-438.
1980
Racism: its theory and practice in the Third Reich, “Studies on Fascism and Hitlerite Crimes” 1980,
T. 5, s. [77]-90.
Wybór tekstów źródłowych z historii ustroju ziem polskich 1807-1908, zestawił F. Połomski, Wrocław 1980.
[Rec.] W. Jastrzębski, J. Sziling, Okupacja hitlerowska na Pomorzu Gdańskim w latach 1939-1945, Gdańsk 1979, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1980, nr 2, s. 225-226.
1981
Rasistowskie przesłanki hitlerowskiej polityki "zniemczania", „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi” 1981, T. 7, s. 167-193.
1982
„Acta Universitatis Wratislaviensis”, seria „Prawo” 1982, nr 103, red. tomu F. Połomski.
Teoria "krwi i ziemi" (Blut und Boden), [w:] Studia z dziejów myśli politycznej w Niemczech XIX i XX wieku : praca zbiorowa pod red. H. Olszewskiego, Poznań 1982, (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Seria Prawo ; nr 113), s. [207]-230.
1986
Państwo narodowosocjalistyczne a prawo własności, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, seria „Prawo” 1986, nr 137, s. 119-133.
1987
Zawłaszczenie i sprzedaż cmentarzy żydowskich w latach II wojny światowej na Śląsku : ze studiów nad prawem własności w III Rzeszy, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi” 1987, T. 11, s. [299]-332.
1989
Konwencja genewska z 1922 roku i jej wykonanie na obszarze Śląska Opolskiego, [w:] Niemcy wobec konfliktu narodowościowego na Górnym Śląsku po I wojnie światowej : materiały z sesji naukowej pt. "Górny Śląsk celem rewizjonizmu niemieckiego 1918-1919. W pięćdziesiątą rocznicę wygaśnięcia konwencji genewskiej", red. A. Szefer, Poznań 1989, s. 31-44.
Mienie uczestników spisku z 20 lipca 1944 r. na Śląsku, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, seria „Prawo” 1989, nr 172, s. 139-157.
1990
"Dobro wspólne – przed dobrem jednostki" : hasło czy zasada prawna narodowych socjalistów?, [w:] Historia, prawo, polityka, kom. red. J. Baszkiewicz, A. Bodnar, S. Gebethner, Warszawa 1990, s. 301-[309], (Księga poświęcona profesorowi Franciszkowi Ryszce w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin).
"Ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej" na Śląsku, [w:] Śląsk wobec wojny polsko-niemieckiej 1939 r., red. W. Wrzesiński, Wrocław - Warszawa 1990, s. [221]-234.
"Wrogowie Rzeszy Niemieckiej" jako kategoria polityczna i prawna, [w:] Studia nad antyhitlerowską opozycją w Trzeciej Rzeszy : 1933-1945 : praca zbiorowa pod red. K. Joncy, Warszawa 1990, s. [281]-291.
1991
"Aryzacja" mienia żydowskiego na Śląsku ze szczególnym uwzględnieniem Wrocławia, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1991, R. 46, nr 2, s. [251]-258.
Deportacje Żydów z Dolnego Śląska w latach 1941-1944 : próba rekonstrukcji, [w:] Z dziejów ludności żydowskiej na Śląsku, red. K. Matwijowski, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, seria „Historia” 1991, nr 84, s. 83-119, (Materiały z konferencji zorganizowanej we Wrocławiu w dniach 10-11 VII 1988 r. przez Instytut Historii Uniwersytetu Wrocławskiego).
Konfiskata spadku rodziny Schottländerów (1938-1944), „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi” 1991, T. 14, s. 349-371.
Prawo własności a tzw. "rozwiązanie kwestii żydowskiej" w Niemczech hitlerowskich, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, seria „Prawo” 1991, nr 198, s. 3-9.
1992
Kontrybucja Żydów śląskich po pogromie z 9-10 listopada 1938 roku, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi” 1992, T. 15, s. 259-279.
Lewica bez "fabrycznego feleru" : rozmowa z senatorem Franciszkiem Połomskim z Unii Demokratycznej (rozmawiał Mariusz Urbanek), „Odra” 1992, nr 1, s. 2-[7].
1993
Senat w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim (do wybuchu powstania listopadowego), [w:] Senat w Polsce : dzieje i teraźniejszość : sesja naukowa, Kraków, 25 i 26 maja 1993, red. K. Matwijowski, J. Pietrzak, Warszawa 1993, s. 158-166.
1995
Die "Arisierung" des jüdischen Vermögens in Schlesien 1933-1945, [w:] Geschichte der Juden in Schlesien im 19. und 20. Jahrhundert, hrsg. von F.- C. Schultze-Rhonhof, Hannover 1995, s. 67-74.
1996
Nowe elementy prawa własności w hitlerowskiej ustawie o zagrodzie dziedzicznej (Reichserbhofgesetz) z 1933 roku, [w:] Parlament, prawo, ludzie : studia ofiarowane profesorowi Juliuszowi Bardachowi w sześćdziesięciolecie pracy twórczej, red. K. Iwanicka, M. Skowronek, K. Stembrowicz, Warszawa 1996, s. 204-[210].
1997
Historia państwa i prawa Polski : źródła, wyboru dokonali Franciszek Połomski i Piotr Jurek, Wrocław 1997.
Mniejszość żydowska po podziale Górnego Śląska w 1922 roku : rys historyczno-prawny, [w:] Górny Śląsk po podziale w 1922 roku : co Polska, a co Niemcy dały mieszkańcom tej ziemi? : praca zbiorowa. T. 1, red. Z. Kapała, W. Lesiuk, M.W. Wanatowicz, Bytom 1997, s. 102-117.
[Rec.] M. Kallas, Historia ustroju Polski X-XX w., wyd. 2 rozsz., Warszawa 1997, „Przegląd Sejmowy” 1997, nr 3, s. 94-96.
1998
Historia państwa i prawa Polski : źródła, wyboru dokonali Franciszek Połomski i Piotr Jurek, Wrocław 1998.
2000
Die Wiedervereinigung Deutschlands aus der Sicht des Polnischen Nachbarn, [w:] Deutsche Umbrüche im 20. Jahrhundert : [Tagungsbeiträge eines Symposiums der Alexander von Humboldt-Stiftung, Bonn-Bad Godesberg, veranstaltet vom 14.-18. März 1999 in Bamberg], hrsg. von D. Papenfuß, Köln - Weimar 2000, [nie ustalono stron].
2004
Aryzacja "Domu Towarowego Bracia Barasch" we Wrocławiu w 1936 roku, Studia historycznoprawne : tom dedykowany profesorowi Alfredowi Koniecznemu, red. K. Orzechowski, Wrocław 2004, („Acta Universitatis Wratislaviensis”, seria „Prawo” nr 288), s. 311-318.
Profesor Dr. Dieter Lutz, [w:] Dem Frieden dienen : zum Gedenken an Prof. Dr. Dr. Dieter S. Lutz, Hans J. Gießmann, Kurt P. Tudyka (Hrsg.), Baden-Baden 2004, s. 422-426.
Vademecum historii najnowszej w Polsce : przewodnik po archiwach, instytucjach badawczych, bibliotekach, towarzystwach, muzeach i miejscach pamięci = Vademecum Zeitgeschichte Polen : ein Leitfaden durch Archive, Forschungsinstitutionen, Bibliotheken, Museen und Gedenkstätten, wyd. przez K. Ruchniewicza, J. Tyszkiewicza [et al.], ze słowem wstępnym F. Połomskiego i M. Meckela ; [tł. K. Mróz-Jabłecka et al.], Wrocław : Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy Brandta ; Berlin : Stiftung zur Aufarbeitung der SED-Diktatur, 2004, s. VII-X.
Wie überdauerten die Jüdischen Friedhöfe in Breslau die NS-Zeit, [w:] Amator scientiae : Festschrift für Dr. Peter Ohr, hrsg. von R. Sachs, Breslau 2004, s. 369-372.
2006
Feliks Dahn, historyk prawa i pisarz niemiecki, profesor Uniwersytetu we Wrocławiu, [w:] Wybitni prawnicy na przestrzeni wieków, red. M. Marszał, J. Przygodzki, Wrocław 2006, s. 115-120.
Udział hitlerowskiej administracji finansowej w grabieży mienia żydowskiego, [w:] Podstawy materialne państwa : zagadnienia prawno-historyczne : Konferencja Polskich Historyków Państwa i Prawa, Szczecin, 23-26 września 2004 r., red. D. Bogacz, M. Tkaczuk, Szczecin 2006, s. [551]-556.
2009
Wyznanie jako kryterium podziałów w ustawodawstwie antyżydowskim Trzeciej Rzeszy, [w:] Państwo, prawo, społeczeństwo w dziejach Europy Środkowej : księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Józefowi Ciągwie w siedemdziesięciolecie urodzin, kom. red. A. Lityński, M. Mikołajczyk, T. Adamczyk, A. Drogoń, W. Organiściak, Katowice - Kraków 2009, s. [597]-603.
2010
Kazimierz Orzechowski (13 VII 1923-9 IV 2009), „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 2010, R. 65, nr 1, s. 155-160.
Powstanie i pierwszy okres działalności polskiego wydziału prawa na Uniwersytecie Wrocławskim (1945-1956), [w:] Przyroda i cywilizacja, red. E. Dobierzewska-Mozrzymas, A. Jezierski, Wrocław 2010, s. 295-312.
2011
U początków Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2011, T. 63, z. 1, s. [317]-330.
2016
Immunitety : geneza i istota, [w:] Ubi ius, ibi remedium : księga dedykowana pamięci Profesora Jana Kolasy, red. B. Krzan; L. Antonowicz [et al.], Warszawa 2016, s. 461-469.
Bibliografię sporządził
mgr Tadeusz Juchniewicz