Urodził się 29 września 1912 r. we Lwowie. Jego ojciec, Bogusław, był prawnikiem, matka, Felicja z Kamieńskich, pochodziła z Poznania. W 1922 r. wstąpił do III Gimnazjum Państwowego im. Stefana Batorego we Lwowie (typu klasycznego), gdzie w roku 1930 zdał maturę. Drogę akademicką rozpoczął w tymże roku studiami na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza. Po dwu latach przerwał studia i od 15 sierpnia 1932 r. do 30 czerwca 1933 r. odbył służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu (rocznik VII), otrzymując z chlubną drugą lokatą stopień tytularnego plutonowego podchorążego. Podjął studia jesienią 1933 r. Na trzecim roku miał ćwiczenia z prawa administracyjnego w grupie, którą prowadził ówczesny docent Marian Zimmermann. To zadecydowało o Jego przyszłych zainteresowaniach tą dziedziną prawa. Magisterium uzyskał w czerwcu 1935 r. Przez dwa lata akademickie (1936–1938) był asystentem wolontariuszem Katedry Prawa Administracyjnego, uczestnicząc także w seminarium z zakresu prawa administracyjnego, które prowadzili profesorowie Zbigniew Pazdro i Tadeusz Bigo. W lipcu 1938 r. obronił pracę doktorską Ograniczenie własności nieruchomości w polskim prawie administracyjnym. Rozprawa została opublikowana w dwu zeszytach „Przeglądu Prawa i Administracji” w roku 1939 (dokończenie druku przerwała wojna). Pracując naukowo, odbywał jednocześnie aplikację adwokacką w kancelarii swojego ojca. Jesienią 1938 r. wyjechał na uzupełniające studia w Instytucie Prawa Porównawczego w Lyonie i w Instytucie Prawa Lotniczego w Rzymie. Do Lwowa wrócił w marcu 1939 r., a od kwietnia objął etatowe stanowisko starszego asystenta Katedry Prawa Administracyjnego.

Zmobilizowany w sierpniu 1939 r. uczestniczył w kampanii wrześniowej jako podporucznik 9. Pułku Ułanów Małopolskich. Brał udział w bitwie pod Kutnem, przeprawie przez Bzurę i walkach w Puszczy Kampinoskiej, gdzie pod wsią Sieraków został ranny. Po przewiezieniu do Warszawy otrzymał Krzyż Walecznych (w późniejszym czasie również Virtuti Militari V klasy). Po kapitulacji dostał się do niewoli niemieckiej. Wywieziony do Niemiec w lutym 1940 r. przebywał w ofl agach (początkowo w Hadamar, później pięć lat w Murnau). Wykładał tam m.in. na kursach prawniczych, a także literatury francuskiej. Do Polski wrócił w grudniu 1945 r. i zgłosił się na Uniwersytet Jagielloński, gdzie został zarejestrowany jako starszy asystent. Zachęcony przez prof. Bigę wyjechał jednak do Wrocławia i od stycznia 1946 r. objął stanowisko adiunkta, a od września 1947 r. zastępcy profesora w Katedrze Prawa Administracyjnego Uniwersytetu Wrocławskiego. W roku 1948 habilitował się na podstawie rozprawy Założenia nauki administracji. Habilitacja, przyjęta uchwałą Rady Wydziału w czerwcu 1948 r., nie została jednak zatwierdzona przez Ministerstwo, które ponadto wydało decyzję o przeznaczeniu książki na makulaturę, z wyjątkiem 50 egzemplarzy.

Wydalony z Uniwersytetu w okresie stalinowskim, jak większość przedwojennych nauczycieli akademickich, kontynuował w domu prace badawcze i translatorskie. Od roku 1949 rozpoczęła się Jego stała współpraca redakcyjna z wydawnictwami Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego. Po powrocie do pracy na uczelni w lipcu 1955 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym w Katedrze Prawa Administracyjnego, a w październiku 1963 r. otrzymał tytuł profesora zwyczajnego. Po przejściu na emeryturę prof. Bigi w październiku 1964 r. objął kierownictwo Katedry Prawa Administracyjnego. Podczas swej działalności akademickiej Profesor Longchamps był niezwykle lubiany i ceniony zarówno przez studentów, jak i współpracowników. Miał wielu zdolnych uczniów, których pracom doktorskim lub habilitacyjnym wspólnie z prof. Tadeuszem Bigą patronował – recenzował je lub promował. Niektórzy, np. Henryk Rot, Adam Chełmoński junior, Jan Jendrośka, Tadeusz Kuta czy Jan Boć, zostali profesorami Uniwersytetu Wrocławskiego. 

Wczesnym popołudniem 11 maja 1967 r. w wypełnionej Auli Leopoldyńskiej Uniwersytetu Wrocławskiego Profesor Franciszek Longchamps mówił o podstawach rzetelnego poznania prawa i wartości, jaką prawo ma dla człowieka. W refl eksji, snutej wokół nieprzeliczonych dzieł nauki różnych krajów Europy, Profesor łączył opis tradycyjnych dróg badania prawa z charakterystyką najnowszych ówcześnie koncepcji prowadzących do rewizji utrwalonych przez stulecie formuł metodologicznych i pojęć, w których zamykano istotę prawa i uzasadnienia jego roli w życiu ludzi. Znakomity znawca obowiązującego prawa tak otwierał szeroką perspektywę poznawczą zjawiska, w którym wiążą się ściśle realia społeczne, struktura normatywna i refl eksja naukowa: „Dążenie do tego, by całość prawa sprowadzić do jednej kategorii przedmiotów poznawalnych, a całość wiedzy o prawie skierować na jedną drogę poznawania go, ożywia wielu spośród ludzi, którzy się poświęcają badaniu i nauczaniu prawa. [...] Czy jednak to, do czego się zmierza, jest osiągalne? [...] W swoim czasie próby absolutyzowania pewnych wybranych celów lub sposobów poznania [...] zawodziły prawników nieraz w sposób dotkliwy. Dzisiejsze dążenia zmierzają raczej ku temu, aby możliwie wszechstronnie pojmować prawo jako coś bardzo złożonego i o wielu aspektach; aby możliwie wszechstronnie też pojmować drogi i zadania wiedzy o prawie i jej odpowiedzialności wobec społeczeństwa [...]”. Wykład ten, wygłoszony na Ogólnym Zebraniu Naukowym Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, został przyjęty z ogromnym zainteresowaniem i aplauzem przez wybitnych i wymagających słuchaczy, reprezentujących niemal wszystkie uniwersyteckie dyscypliny naukowe, a wśród nich – przez najbliższych przyjaciół Profesora: słynnych współtwórców wrocławskiej szkoły matematycznej – jak prof. Edward Marczewski, partner niekończących się dyskusji o nauce, jej wartościach i granicach. W rozszerzonej wersji wykład został opublikowany w pracy Z problemów poznania prawa (1968). Profesor Longchamps miał bowiem dar wyjątkowy: mówił i pisał o nauce prawa w sposób, który niejednokrotnie pobudzał refl eksję metodologiczną w obszarach badań odległych od tej nauki; innymi słowy, uprawiał naukę prawa administracyjnego, nadając jej metodologicznym podstawom walor uniwersalizmu. Był więc przede wszystkim metodologiem; postawę tę kształtowała wszechstronna znajomość konstrukcji prawa pozytywnego, ich genezy i ewolucji – sytuowanych na szerokim tle głównych nurtów filozoficznych, doktryn społecznych, prądów kształtujących kulturę krajów europejskich.

Ale też w postawie tej mieściła się niezwykła otwartość – żywe zainteresowanie nowymi pomysłami badawczymi, pojawiającymi się w różnych kręgach nauki prawa w Europie. Niektóre fascynowały Profesora, czemu dawał wyraz w znakomitych tekstach analitycznych, w których często można dostrzec refl eks literackiej ekspresji. Teksty te do dziś niosą silne, aktualne impulsy badawcze – wystarczy tylko od czasu do czasu do nich powracać. Dlatego warto, spośród wielu, przypomnieć tu koncepcje nauki włoskiej, do których często nawiązywał w swych pracach – koncepcje wiążące ściśle przeszłość i teraźniejszość w badaniu prawa, tworzone przez historyków, zwłaszcza historyków prawa rzymskiego. Losy pojęć i struktur myślowych w prawie, historycznie determinowane i z kolei kształtujące inne, w koncepcji Riccarda Orestana złożyły się na „biografię pojęć”, którą profesor Longchamps przedstawił w listopadzie 1961 r. na posiedzeniu WTN. Historyczne badania nauki i jej uwarunkowań powinny być wstępem do wszelkich innych dociekań; to właśnie nauka współdziała w nieustannym tworzeniu i odnawianiu doświadczenia prawnego. Pojęcie doświadczenia prawnego (esperienza giuridica) pojawiło się w nauce włoskiej w połowie ubiegłego stulecia w wyniku długiego procesu rozwojowego.

Dążenie do poznania życia prawnego w sposób możliwie pełny zbliżał filozofię prawa i naukę prawa do ujmowania zjawisk prawnych w szerokich uwarunkowaniach i niedostrzeganych dotąd postaciach, do rozszerzania zakresu prawności (giuridicità – jak to określał Guido Fassò) na coraz szersze pola. Nauka prawa oddalała się od tradycyjnej i niekwestionowanej koncepcji wyłącznie normatywnego i państwowego charakteru prawa; uświadomienie tej postawy w nauce włoskiej mogło zadziwiać prawników innych krajów. Zmiana sięgała jednak głębiej. Jej istotę dostrzegł Massimo Severo Giannini, do którego poglądów Profesor powracał w wielu swoich pracach. Niepowodzenia w poszukiwaniu metody „czystej”, inspirowanej wiedeńską szkołą normatywizmu, doprowadziło prawników włoskich do uznania, że nauka prawa, badając normy, musi bezustannie wkraczać w szczegóły zjawisk konkretnych; gdy programowo wyznacza sobie badanie „tego, co pojęciowe i uniwersalne”, musi dla sprawdzenia swych twierdzeń powracać do „tego, co realne i szczegółowe”. Przełamanie zapory między sferą faktu a sferą normy miało doniosłe następstwa. Przede wszystkim przyczyniło się do zatarcia głębokiej niechęci prawników (z okresu dominacji normatywizmu) do socjologii i otwarcia współpracy i wzajemnego poszanowania. Giannini nieco uszczypliwie pisał, iż ówcześnie uważali oni  socjologię za coś w rodzaju kraju Kimerów, „nie wiadomo dokładnie, czy oni istnieją i kim są, ale w każdym razie, jeśli istnieją, nie mogą być niczym innym, jak barbarzyńcami”. Ponadto, otwarta została droga badania zjawisk w sferze styku normy i faktu.

Słynne stały się znakomite, odkrywcze prace Franciszka Longchamps’a o prawnym pojęciu organizacji. Wypadnie tu do nich jeszcze krótko powrócić. Przypomniane tu w niewielkim fragmencie poglądy w nauce prawa administracyjnego we Włoszech przedstawił i analizował Profesor Longchamps w studium porównawczym nauki siedmiu krajów: Współczesne kierunki w nauce prawa administracyjnego na Zachodzie Europy (1968). Jest to jedyna tego rodzaju książka w piśmiennictwie europejskim; w ujęciu najogólniejszym jej wartość polega na ukazaniu precyzyjnej i kompletnej metody porównawczego badania myśli prawnej oraz jej zastosowania w analizie założeń, motywów, uwarunkowań, które od 1945 r. wywierały wyraźny (a często decydujący) wpływ na teoretyczną konstrukcję nauki prawa administracyjnego w Europie. Pisał we wprowadzeniu: „[...] na naukę prawa (w potocznym sensie) patrzy się zazwyczaj jako na ‘literaturę przedmiotu’. Tu ma być ona... przedmiotem literatury”. Praca przynosi ogromny materiał informacyjny i poznawczy; jego ekspozycja i interpretacja natomiast świadczą o tym, w jak wielkim stopniu wszechstronna wiedza i umiejętność refl eksji analitycznej Autora dominują w rekonstrukcji filozoficznych i prawnych komponentów głównych kierunków nauki prawa administracyjnego. Charakteryzując w 1980 r. sylwetkę Franciszka Longchamps’a, Jego znakomity uczeń i przyjaciel prof. Adam Chełmoński pisał: „Rzadko się zdarza, by zamiłowania, zdolności, temperament zbiegały się tak szczęśliwie i trafnie w wybranym zawodzie, by cechy umysłu i charakteru człowieka tak harmonijnie uczestniczyły w urzeczywistnieniu jego dzieła”. Dziełem tym, a zarazem pasją, był niezwykle aktywny i twórczy udział w życiu naukowym Uniwersytetu. Rozległe zainteresowania badawcze najpierw skierowały uwagę Profesora na naukę administracji.

W roku 1949 została opublikowana rozprawa habilitacyjna Założenia nauki administracji. Dzieło to jest fenomenem: i z racji wyjątkowego fundamentu poznawczego, i z powodu losów, jakie stały się jego udziałem w kraju – nakazem ministerialnym wkrótce po opublikowaniu zostało zniszczone. Docierając jednak do czytelników w niewielkiej, ocalonej liczbie egzemplarzy, praca od razu zajęła znakomite miejsce w dorobku nauk administracyjnych. W ocenach (również zagranicznych) podkreślano, iż była to śmiała i oryginalna próba rewizji dotychczasowych sposobów uprawiania tej nauki, opierająca się na gruntownej wiedzy filozoficznej, historycznej oraz znajomości nauk społecznych. Oceniając dorobek naukowy Franciszka Longchamps’a, prof. Marian Zimmermann pisał: „Prof. Franciszek Longchamps zajmuje w naszej nauce szczególne stanowisko. Jest w nim jakaś renesansowa wszechstronność i oryginalność poglądu na zjawiska prawne. Interesuje go przede wszystkim to, co jest nowe, nie zbadane lub zapomniane [...]. Systemu takiego na próżno szukalibyśmy w literaturze światowej” (1961).

W istniejących warunkach, w latach 1949–1951, tak wysoko oceniana zawartość merytoryczna dzieła była zarazem jego największym zagrożeniem co najmniej z dwóch powodów. Po pierwsze, Założenia znacznie wyprzedzały czas swego powstania; wyprzedzały ówczesną znajomość tendencji rozwojowych administracji publicznej w powojennej Europie, zmieniały cel, postawę wyjściową, perspektywę, zakres i metody badania administracji w stosunku do dawnych ujęć, w pewnej części eklektycznych i przypadkowych, ograniczonych do historycznie ukształtowanej tradycji badawczej. Zawarta w książce, krytyczna, ale pozbawiona negacji, niezwykle szeroka panorama europejskiej doktryny państwa liberalnego, która stanowiła punkt wyjścia koncepcji badawczej, nie mogła być tolerowana w systemie totalitarnym, zakładającym programowo całkowitą izolację od wartości i intelektualnego dorobku świata zachodniego. Po drugie, a może przede wszystkim, odrzucona musiała zostać w sposób oczywisty podstawa filozoficzna dzieła, stanowiąca jego fundament poznawczy. Sekwencyjność budowania i wprowadzania twierdzeń, konsekwencja w przestrzeganiu kwalifikowanych przez nie zakresów rzeczywistości opierały się na ówczesnych podstawach semiotyki. Konstrukcja logiczna, na której opiera się system pojęć definiowanych przez Franciszka Longchamps’a, implikuje szerokie odniesienia do obranej koncepcji filozoficznej, umożliwiającej posługiwanie się kategoriami zdolnymi przenosić własności zjawisk z „rzeczywistości bezpośrednio dostępnej” do świata twierdzeń, czyli rzeczywistości znakowanej („pierwszym warunkiem budowy teorii jest ustalenie odpowiedniości między znakami a rzeczywistością”).

Te właśnie założenia umożliwiły opisanie zjawiska administracji językiem maksymalnie zobiektywizowanym, w którym zostały sformułowane założenia badawcze, uwydatniające względność pojmowania zjawisk społecznych i dystans w stosunku do ukształtowanych w przeszłości stereotypów co do ich istoty. Ten sposób myślenia w żadnej mierze nie mieścił się w uproszczonej, propagandowej wersji materializmu dialektycznego, która stała się już wówczas strzeżonym przez partię i wymuszanym administracyjnie dogmatem w metodologii nauk społecznych; nie mieścił się zwłaszcza w deterministycznej, karykaturalnej wizji społeczeństwa, ożywianego walką klas. Był dla tej wizji zagrożeniem – a to musiało prowadzić do wyroku skazującego i do zniszczenia książki. Główny nurt twórczości Franciszka Longchamps’a reprezentują liczne prace z zakresu teorii prawa administracyjnego. Tu można przypomnieć tylko niektóre z nich. Trudno przecenić znaczenie opublikowanych kilka lat później porównawczych studiów myśli prawnej o publicznych prawach podmiotowych (Poglądy nauki niemieckiej i austriackiej na publiczne prawa podmiotowe, 1960;

Poglądy nauki francuskiej i belgijskiej na prawa jednostki wobec władzy, 1962). Studia w pasjonujący sposób ukazują rodowód koncepcji tak ściśle związanej z prawem natury, zmienne koleje jej losów na tle kształtowania się repartycji kompetencji między sądy powszechne i sądy administracyjne, a wreszcie swoisty rodzaj stagnacji, będącej następstwem pozytywizacji praw podmiotowych. Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z roku 1789, uchodząca w całym świecie za klasyczny wyraz ducha francuskiego, była jednocześnie wykładem doktryny filozoficznej i aktem prawa pozytywnego – podobnie jak późniejsza, pod względem doktrynalnym bardziej dojrzała, konstytucja z roku 1793 uchwalona przez Konwent. „Pozytywizacja praw człowieka była ich triumfem, ale i kresem. Triumfem w tym sensie, że zostały one uroczyście potwierdzone w akcie prawodawczym; kresem w tym sensie, że odtąd zostały one – w znacznej części – zdane na ten zakres, jaki im nadało prawo stanowione”, że zostały zrelatywizowane do każdoczesnej woli ustawodawcy. Obie te prace otwarły nurt intensywnych badań nad rozwojem podstawowych pojęć nauki prawa, ich rolą w poznawaniu prawa, a zarazem ich wpływem na jego kształtowanie, słowem – tworzenia „biografii pojęć”. Kolejny cykl prac dotyczył teorii stosunków prawnych. Podstawy tej teorii, zachowującej dziś pełną aktualność, znalazły się w głównym studium O pojęciu stosunku prawnego w prawie administracyjnym (1964). W wielu pracach Profesor podejmował kluczowe kwestie metodologiczne.

Do studiów klasycznych, o ogromnej sile inspirującej, należą m.in.: Współczesne problemy podstawowych pojęć prawa administracyjnego (1966) oraz Problemy pogranicza prawa administracyjnego (1967). W eseju z roku 1969, O administracji publicznej (problem poznawczy), zwrócił uwagę na projekcję współczesnego sposobu myślenia i języka na zjawiska z ubiegłych epok. To zagadnienie, zwane problemem Cassirera („czy można poglądy dawnych myślicieli ujmować w formę myślową – Denkform – która jest dla nas mniej lub więcej oczywista i spójna? Czy była ona równie oczywista i spójna wtedy?”), jest istotne dla badania administracji, która podlega gruntownym niekiedy przemianom nie w ciągu wieków, lecz dziesięcioleci. Znaczenie przełomowe w badaniach ustroju administracji miały prace dotyczące prawnego pojęcia organizacji, o czym już tu wspomniano. Niepowodzenia pozytywizmu prawnego, zwłaszcza w wersji normatywistycznej, pośrednio wpłynęły na zbliżenie dwóch tradycyjnie przeciwstawianych sobie stron: w poznaniu prawa, domenie tradycyjnie „normatywnej” – ku poznaniu rzeczywistości społecznej; w poznaniu rzeczywistości społecznej (domenie „socjologicznej”) – ku odniesieniu do elementu normatywnego. Organizacja administracji jest fenomenem, „nie zbadaną do końca jakością”; badając ją, „nieustannie ma się do czynienia z jednym i z drugim elementem: z jakąś normą [...] i z jakimś faktem [...].

Być może nawet, że samo pojęcie organizacji jest wspólne i nauce prawa (w potocznym sensie) i nauce administracji (w potocznym sensie)”, pisał Franciszek Longchamps w studium O drogach badania struktury i działania organów państwowych (1966). Zagadnienia metodologiczne były też najczęściej przedmiotem spotkań u Profesora, które odbywały się niemal co tydzień. Uczestnikami, poza współpracownikami z Katedry Prawa Administracyjnego, byli zawsze goście z innych katedr, a nawet uczelni. Profesor przynosił jakąś książkę (z różnych dziedzin wiedzy – o prawie, państwie, społeczeństwie) – jedną z ostatnio czytanych i najciekawszych, w jednym z języków zachodnich – i omawiał jej założenia, argumentację, wnioski, dokonując z zadziwiającą swobodą znakomitego, literackiego przekładu dłuższych czy krótszych fragmentów. Na tych spotkaniach, w toku gorących dyskusji, pojawiały się problemy filozofii prawa, historii, socjologii w galerii nazwisk najwybitniejszych autorów europejskich. Nieprzeciętne zdolności językowe Profesora Longchamps’a oraz świetna, literacka forma Jego wypowiedzi i tekstów powodowały, że był najwyższym autorytetem w kwestiach redakcyjnych, niezmiernie aktywnym w pracach Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, m.in. jako redaktor Franciszek Longchamps de Bérier francuskiej wersji Sprawozdań WTN. Natomiast w dziesiątym tomie „Zastosowań Matematyki”, dedykowanym Hugonowi Steinhausowi (1969), został opublikowany Jego przekład na język francuski wiersza Cypriana Norwida Plato i Archita z komentarzem Edwarda Marczewskiego. Wiersz był przedmiotem dyskursu naukowego „O zdegradowaniu kontemplacji”, jaki na posiedzeniu WTN prowadzili Edward Marczewski i Jerzy Łanowski. Twórczość naukową Profesora Longchamps’a zamyka artykuł Z badań porównawczych w dziedzinie prawa.

Refleksja metodologiczna, podyktowany w ostatnich dniach życia. Tekst jest syntezą doświadczeń badawczych tego komparatysty par excellence; jest to trójstopniowy model postępowania badawczego, w którym rygory wyznaczenia przedmiotu, samego porównania oraz interpretacji pozostawiają wyraźne miejsca dla intuicji badacza, intuicji wynikającej z wiedzy i pasji. Ideę komparatystyki wyraża w przejmujący sposób pierwsze zdanie artykułu: „Kiedy ojciec poetów chciał dać pochwałę mądrości swego bohatera, powiedział o nim, że widział miasta wielu ludzi i ducha ich poznał” [Odys. I, 3]. Jest to zdanie tak samo przejmujące dziś – po 40 latach, jak i wtedy, gdy zostało powiedziane – u kresu wędrówki. Profesor Franciszek Longchamps de Bérier zmarł 19 maja 1969 r. we Wrocławiu.

Jan Jeżewski

1934
Nadzór państwowy i środki prawne według ustawy o ubezpieczeniu społecznem, „Przegląd Prawa i Administracji” 1934, s. 307-315, http://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/179773 [dostęp 18.02.2015].

1935
[Rec.] L. Babiński, Zarys wykładu prawa międzynarodowego prywatnego, 1. Nauki ogólne. Prawo osobowe, Warszawa 1935, „Przegląd Prawa i Administracji” 1935, s. 288-290, http://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/179911 [dostęp 18.02.2015].

1936
Osobiste świadczenia wojenne, Lwów 1936.
[Rec.] V. Feroci, Instituzioni di diritto public, 2 ed., Milano 1936, „Przegląd Prawa i Administracji” 1936, s. 190-192, http://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/179913 [dostęp 18.02.2015].
[Rec.] N. Gjelsvik, Das internationale Privatrecht in Norwegen. Allgemeiner Teil, Leipzig 1935, „Przegląd Prawa i Administracji” 1936, s. 123-126, http://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/179913 [dostęp: 18.02.2015].
[Rec.] J.S. Langrod, Problemy administracyjne w Konstytucji, Kraków 1936, „Przegląd Prawa i Administracji” 1936, s. 271-272, http://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/179913 [dostęp 18.02.2015].

1937
[Rec.] R. Hausner, Zakres działania władz administracyjnych ze szczególnym uwzględnieniem tzw. resortów niezespolonych, cz. 2, Warszawa 1936, „Przegląd Prawa i Administracji” 1937, s. 205-207, http://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/180182 [dostęp 18.02.2015].
[Rec.] T. Nowicki, Zagadnienia instancyj w sądownictwie administracyjnym, [praca doktorska], Poznań 1937, „Przegląd Prawa i Administracji” 1937, s. 204-207, http://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/180182 [dostęp 18.02.2015].

1938
[Rec.] J. Basseches, K. Korkis, Ustrój adwokatury oraz zasady etyki adwokackiej, Lwów 1938, „Przegląd Prawa i Administracji” 1938, s. 242, http://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/179915 [dostęp 18.02.2015].
[Rec.] R. Hausner, Zakres działania władz administracyjnych ze szczególnym uwzględnieniem tzw. resortów niezespolonych, cz. 3, Warszawa 1938, „Przegląd Prawa i Administracji” 1938, s. 106-107, http://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/179915 [dostęp 18.05.2015].
[Rec.] Z. Łączyński, Prawo o ustroju adwokatury, Kraków 1938, „Przegląd Prawa i Administracji” 1938, s. 242, http://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/179915 [dostęp 18.02.2015].
[Rec.] H. Rössiger, Führertum und Verwaltungsgerichtsbarkeit, Leipzig 1936, „Przegląd Prawa i Administracji” 1938, s. 109-112, http://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/179915 [dostęp 18.02.2015].

1939
Ograniczenie własności nieruchomości w polskim prawie administracyjnym, [praca doktorska], „Przegląd Prawa i Administracji” 1939, s. 1-41, 133-181, http://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/156742 [dostęp do pierwszej cz. pracy 18.02.2015].
[Rec.] R. Hausner, Pierwsze dwudziestolecie administracji spraw wewnętrznych, Warszawa 1939, „Przegląd Prawa i Administracji”1939, s. 196-197.
[Rec.] H. Stark, E. Stein, Reforma rolna, Kraków 1939, „Przegląd Prawa i Administracji” 1939, s. 198.

1946
[Współred.] „Comptes rendus de la Société des Sciences et des Lettres de Wrocław”, vol. 1, 1946.

1947
Co każdy obywatel powinien wiedzieć o administracji państwowej, Warszawa 1947.
Litera prawa, Warszawa 1947.
Metodyka popularyzacji prawa, „Demokratyczny Przegląd Prawniczy” 1947, nr 3, s. 44-46.
[Współaut.] T. Bigo, Cele i zadania nauk prawnych na Śląsku, [w:] Stan i potrzeby nauki polskiej na Dolnym Śląsku, Katowice 1947, s. 90-98.
[Współoprac.] J. Mroczkówna, Wybrane zagadnienia z nauki prawa administracyjnego. (Skrót wykładów wygłoszonych w Wyższym Studium Nauk Społeczno-Gospodarczych w Katowicach), Katowice 1947.
[Współred.] „Comptes rendus de la Société des Sciences et des Lettres de Wrocław”, vol. 2, 1947.

1948
Akty administracyjne w toku przekazywania nabywcom gospodarstw (działek), „Administracja i Samorząd na Ziemiach Odzyskanych”, seria A, 1948, nr 1/2 (20/21), s. 3-12.
Co każdy obywatel powinien wiedzieć o administracji państwowej, wyd. 2, Warszawa 1948.
Litera prawa, wyd. 2 i 3, Warszawa 1948.
Ustrój rolny Ziem Odzyskanych – przepisy prawne, „Administracja i Samorząd na Ziemiach Odzyskanych”, seria B, 1948, nr 4-10 (21-27).
[Współred.] „Comptes rendus de la Société des Sciences et des Lettres de Wrocław”, vol. 3, 1948.

1949
Obywatel w urzędzie. Popularne ujęcie zasad postępowania administracyjnego, Warszawa 1949.
Prawo agrarne, Nauka Administracji i Prawa Administracyjnego, cz. 3, z. 3, red. T. Bigo, Warszawa 1949.
Scalanie ustroju administracyjnego Ziem Zachodnich, „Przegląd Administracyjny” 1949, nr 11/12, s. 266-270.
Założenia nauki administracji, Wrocław 1949.
[Współred.] „Comptes rendus de la Société des Sciences et des Lettres de Wrocław”, vol. 4, 1949.

1950
Prawo o polskiej ludności miejscowej Ziem Zachodnich, „Przegląd Zachodni” 1950, nr 1/2, s. 9-11.
Scalanie Ziem Zachodnich. Prawo o ustroju administracyjnym, polskiej ludności miejscowej i osadnictwie nierolniczym, Nauka Administracji i Prawa Administracyjnego, cz. 3, z. 12, red. T. Bigo, Warszawa 1950.
[Współred.] „Comptes rendus de la Société des Sciences et des Lettres de Wrocław”, vol. 5, 1950.
[W komitecie red.] „Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego” 1950.

1951
Rolnicze spółdzielnie produkcyjne w systemie prawa polskiego, „Państwo i Prawo” 1951, nr 8/9, s. 237-263.
[Współred.] „Comptes rendus de la Société des Sciences et des Lettres de Wrocław”, vol. 6, 1951.
[W komitecie red.] „Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego” 1951.

1952
Administracja rolnictwa, leśnictwa i pokrewnych działów, [w:] Prawo administracyjne, cz. 3, rozdz. 3, red. M. Jaroszyński, Warszawa 1952, s. 90-132.
Z historii ustroju uniwersytetów w Niemczech burżuazyjnych. Źródła prawa uniwersyteckiego. Komunikat, „Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego” 1952, s. 76-86. Toż w j. niem.: „Comptes rendus de la Societe des Sciences et des Lettres de Wrocław” 1953, vol. 7, s. 48-58.
Źródła prawa administracyjnego według Konstytucji. Komunikat, „Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego” 1952, s. 86-90. Toż w j. franc.: „Comptes rendus de la Societe des Sciences et des Lettres de Wrocław” 1952, vol. 7, s. 59-62.
[W komitecie red.] „Comptes rendus de la Société des Sciences et des Lettres de Wrocław”, vol. 7, 1952.
[W komitecie red.] „Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego” 1952.

1953
Die landwirtschaftlichen Produktionsgenossenschaften im System des polnischen Rechts, „Rechtswissenschaftlicher Informationsdienst” 1953, nr 21, szp. 646-666.
Krajowa Sesja Dydaktyczna Wydziałów Prawa, [sprawozdanie], „Państwo i Prawo” 1953, nr 5/6, s. 800-807.
[W komitecie red.] „Comptes rendus de la Société des Sciences et des Lettres de Wrocław”, vol. 8, 1953.
[W komitecie red.] „Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego” 1953.

1954
[Współaut.] A. Chełmoński jr [et al.], Akt administracyjny w świetle Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, [w:] Zagadnienia prawne Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Materiały Sesji Naukowej PAN 4-9 VII 1953, t. 2, Warszawa 1954, s. 240-267.
[Przekł. na j. franc.] B. Biliński, Rôle idéologique de la tragédie romaine sous la république, 1. L'Alexandre d'Ennius et les premières révoltes d'esclaves, Wrocław 1954.
[W komitecie red.] „Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego” 1954.

1955
[W komitecie red.] „Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego” 1955.

1956
[Przekł. na j. franc.] T. Mikulski, Naissance d'une Bibliotheque, [w:] Zakład imienia Ossolińskich 1827-1956, Wrocław 1956, s. 41-50.
[Współred.] „Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego”, seria A, 1956.

1957
Note sur la notion d'administration publique et sur celle de droit administratif, „Revue Administrative” 1957, nr 60, s. 570-571.
Zagadnienia prawne rybactwa śródlądowego w Polsce, Wrocław 1957.
[Red.] „Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego”, seria A, t. 12, 1957.

1958
Administracja rolnictwa, administracja leśnictwa i działów pokrewnych, prawo wodne, [w:] Polskie prawo administracyjne. Część szczegółowa, z. 3, red. M. Jaroszyński, Warszawa 1958.
O pojęciu stosunku administracyjno-prawnego w gospodarce państwowej, „Państwo i Prawo” 1958, nr 1, s. 10-20.
O prawniku w rzeczypospolitej nauk, [odczyt na spotkaniu dyskusyjnym WTN 20 III 1958 r.], AUWr. Prawo, t. 4, 1958, s. 9-13.
Quelques aspects actuels de la decentralisation en Pologne, „Revue Administrative” 1958, nr 66, s. 661-666.
W sprawie pojęcia administracji państwowej i pojęcia prawa administracyjnego, AUWr. Prawo, t. 3, 1958, s. 19-22.
[Przekł. na j. franc.] Système de notion dans l’avancement dans fonctionnaires publiques en Pologne, [maszynopis referatu na Kongres Prawa Porównawczego w Brukseli w 1958].
[Rec.] Z. Janowicz, Zagadnienia dokumentacji w prawie wodnym, Zesz. Nauk. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Prawo, t. 4, 1957, Zagadnienia prawa wodnego, s. 127-257, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1958, z. 4, s. 256-257.
[Rec.] R. Paczuski, Wody podziemne w polskim prawie wodnym, Zesz. Nauk. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Prawo, t. 4, 1957, Zagadnienia prawa wodnego, s. 57-85, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1958, z. 4, s. 255.
[Rec.] C. Wolniak, Uprawnienia wodne oparte na specjalnych tytułach prawnych, Zesz. Nauk. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Prawo, t. 4, 1957, Zagadnienia prawa wodnego, s. 87-126, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1958, z. 4, s. 256.
[Rec.] M. Zimmermann, Zagadnienia prawne polskiej ustawy wodnej, Zesz. Nauk. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Prawo, z. 4, 1957, Zagadnienia prawa wodnego, s. 3-55, „Ruch Prawniczy i Ekonomiczny” 1958, z. 4, s. 253-255.
[Red.] Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, seria A, nr 63, 1958.
[Red.] „Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego”, seria A, t. 13, 1958.
[Współred.] Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, seria A, nr 61, 1958.

1959
Posłowie, [w:] Uniwersytet Wrocławski w latach 1945-1955, t. 2, Wrocław 1959.
Remarques sur l'emlploi des notions dans les sciences juridiques, „Revue de Synthèse” 1959, t. 80, s. 53-60. [Red.] Uniwersytet Wrocławski w latach 1945-1955, t. 1-2, Wrocław 1959.
[Przekł. na j. franc.] K. Jandy-Jendrośka, J. Jendrośka, L’exécution forcée sur les biens des autorités et des services publics en Pologne, „Revue Internationale des Sciences Administratives” 1959, s. 346-355.
[Współred.] Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, seria A, nr 62, 64 i 65, 1959.

1960
La scienza dell’amministrazione pubblica in Polonia, „La Scienza e la Tecnica della Organizzazione nella Publica Amministrazione” 1960, nr 4, s. 409-422.
O kodeksie postępowania administracyjnego i jego znaczeniu dla kontroli, „Kontrola Państwowa” 1960, z. 4, s. 1-8.
Poglądy nauki niemieckiej i austriackiej na publiczne prawa podmiotowe, Zesz. Nauk. Uniwersytet Wrocławski, seria A, Prawo, t. 5, 1960, s. 33-102.
Uwagi o używaniu pojęć w naukach prawnych, AUWr. Prawo, t. 7, 1960, s. 11-19.
[Przekł. na j. franc.] B. Olszewicz, Les rapports entre les pays Scandinaves et la Pologne dans la domaine de la cartographie, depuis la Renaissence jusqu’au XIX siécle, „Przegląd Geograficzny” 1960, t. 32, supl., s. 15-20.
[Rec.] M. Zimmermann, Pojęcie administracji publicznej a „swobodne uznanie”, Poznań 1959, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1960, z. 2, s. 334-336.
[Red.] Zesz. Nauk. Uniwersytet Wrocławski, seria A, Prawo, t. 5 i 7, 1960.

1961
„Biografia pojęć”. (O ostatnich pracach Riccardo Orestano), „Sprawozdania Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego”, seria A, 1961, s. 60-68.
Problem trwałości decyzji administracyjnej, „Państwo i Prawo” 1961, nr 12, s. 906-921.
Sur le problème du droit subjectif dans les rapports entre l’individu et le pouvoir, [w:] Mélange en l’honneur de Paul Roubier, t. 1, Paris 1961, s. 305-322.
Z rodowodu prawa podmiotowego, Zesz. Nauk. Uniwersytet Wrocławski, seria A, Prawo, t. 8, 1961, s. 107-125.
[Przekł. na j. franc.] W. Styś, Nouveau schéma interprétatif au tableau économique de François Quesnay, Zesz. Nauk. Uniwersytet Wrocławski, seria A, Nauki Społeczne, t. 34, 1961.
[Red.] Zesz. Nauk. Uniwersytetu Wrocławskiego, seria A, Prawo, t. 8, 1961.

1962
Kontrola Rady Stanu nad administracją we Francji, „Kontrola Państwowa” 1962, nr 5, s. 46-54.
Poglądy nauki francuskiej i belgijskiej na prawa jednostki wobec władzy, AUWr. Prawo, t. 10, 1962, s. 3-220.
Rec. W. Brzeziński, „Państwo i Prawo” 1964, nr 2, s. 314-316.
M. Zimmermann, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1966, z. 2, s. 270-273.
[Rec.] W. Dawidowicz, Zagadnienia prawne melioracji wodnych w rolnictwie. (Ze szczególnym uwzględnieniem problematyki udziału zainteresowanych), „Gospodarka i Administracja Terenowa” 1962, nr 2, s. 71-72.
[Red.] AUWr. Prawo, t. 9 i 10, 1962.

1963
[Rec.] J. Starościak, E. Iserzon, Prawo administracyjne, Warszawa 1963, „Gospodarka i Administracja Terenowa” 1963, nr 8, s. 33.
[Red.] AUWr. Prawo, t. 11, 1963.
[Red.] T. Kuta, Pojęcie działań niewładczych w administracji na przykładzie administracji rolnictwa, Wrocław 1963.

1964
Kontrola instancyjna w postępowaniu administracyjnym, „Kontrola Państwowa” 1964, nr 6, s. 1-4.
O pojęciu stosunku prawnego w prawie administracyjnym, AUWr. Prawo, t. 12, 1964, s. 39-67.
O pojęciu stosunku procesowego między organem państwa a jednostką, [w:] Księga pamiątkowa dla uczczenia pracy naukowej Kazimierza Przybyłowskiego, Warszawa 1964, s. 161-167.
Quelques observations sur la notion de droit subjectif dans la doctrine, „Archives de Philosophie du Droit” 1964, t. 9, s. 45-70.
Rzut oka na system kontroli nad administracją w Polsce, „Kontrola Państwowa” 1964, nr 3, s. 2-10.
Wstęp, [dedykacja tomu Tadeuszowi Bigo], AUWr. Prawo, t. 12, 1964, s. 3-5.
[Współaut.] A. Chełmoński, [fragmenty dotyczące Polski], [w:] La lutte contre les maladies du bétail, principalement la fièvre aphteuse, Bruxelles 1964, s. 153-169, 240-241.
[Współaut.] J. Gierowski, E. Marczewski, Université de Wrocław, Wrocław 1964.
[Rec.] W. Brzeziński, Le plan d’aménagement du territoire. Etude de science administrative et de droit administratif, „Droit Polonais Contemporain” 1964, nr 3, s. 20.
[Rec.] E. Kozłowska, Sytuacja prawna jednostki w gospodarce mieszkaniowej, cz. 1-2, Katowice 1963, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1964, z. 3, s. 244-247.
[Rec.] T. Kuta, Pojęcie działań niewładczych w administracji, Wrocław 1963, „Państwo i Prawo” 1964, nr 4 s. 675-677.
[Rec.] P. Roubier, Droit subjectifs et situations juridiques, „Archives de Philosophie du Droit” 1964, t. 9, s. 299-306.
[Rec.] J. Starościak, E. Iserzon, Prawo administracyjne, Warszawa 1963, „Państwo i Prawo 1964, nr 7, s. 128-132. Współaut. rec.: T. Bigo, J. Jendrośka.
[Red.] AUWr. Prawo, t. 12 i 13, 1964.
[Red.] A. Klein, Ustawowe prawo odstąpienia od umowy wzajemnej, Wrocław 1964.

1965
[Współaut.] T. Bigo, Kontrola administracji, „Studia Prawnicze” 1965, z. 7, s. 51-88.
[Współaut.] J. Jendrośka, Glosa do decyzji Ministra Gospodarki Komunalnej z 1 IV 1964, PGL-IX-25/64 [dotyczy problemów postępowania administracyjnego w sprawach lokalowych], „Państwo i Prawo” 1965, nr 11, s. 803-806.
[Red.] K. Kocot, Nauka prawa narodów w Ateneum Gdańskim (1580-1793), Wrocław 1965.

1966
Arbitraż gospodarczy w dzisiejszym systemie kontroli, „Kontrola Państwowa” 1966, z. 2, s. 9-11.
Józef Litwin (1904-1966), „Państwo i Prawo” 1966, nr 12, s. 918-919.
O drogach badania struktury i działania organów państwowych. Refleksje na marginesie badań nad komisjami rad narodowych, „Problemy Rad Narodowych” 1966, z. 6, s. 7-24.
Współczesne problemy podstawowych pojęć prawa administracyjnego, „Państwo i Prawo” 1966, nr 6, s. 885-898.
[Rec.] W. Dawidowicz, Nauka prawa administracyjnego. Zarys wykładu, t. 1. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 1965, „Państwo i Prawo” 1966, nr 1, s. 123-126.
[Rec.] W. Lang, Struktura kontroli prawnej organów państwowych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Kraków 1963, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1966, z. 2, s. 263-267.
[Rec.] E. Ochendowski, Administracyjno-prawna regulacja korzystania z lokali mieszkalnych w systemie gospodarki planowej PRL, Poznań 1965, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1966, z. 4, s. 217-219.

1967
Pozycja jednostki państwowej w stosunkach cywilno-prawnych. [Komentarz do orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 29 VI 1967], [w:] Funkcjonowanie administracji w świetle orzecznictwa, red. J. Starościak, J. Łętowski, Warszawa 1967, s. 50-65.
Problemy pogranicza prawa administracyjnego, „Studia Prawnicze” 1967, z. 16, s. 3-32.

1968
Współczesne kierunki w nauce prawa administracyjnego na Zachodzie Europy, Wrocław 1968.
Rec. J. Filipek, „Państwo i Prawo” 1970, nr 6, s. 1021-1024.
J. Strarościak, „Droit Polonais Contemporain” 1970, 14, s. 39-41 oraz w mutacji ros.
Z problemów poznania prawa, Wrocław 1968.
[Przekł.] E. Marczewski, Hugo Steinhaus. Charakterystyka twórczości, „Nauka Polska” 1968, nr 1.
[Rec.] A. Chełmoński, Przedsiębiorstwo państwowe wobec organów zwierzchnich, Wrocław 1966, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 1968, z. 2, s. 369-373.
[Rec.] J. Filipek, Stosunek administracyjnoprawny, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Prawnicze, z. 34, 1968, „Państwo i Prawo” 1968, nr 11, s. 837-841.

1969
Forma upoważnienia pracownika do dokonania czynności prawnych w sferze zarządu państwowego, [w:] Funkcjonowanie administracji w świetle orzecznictwa, red. J. Starościak, J. Łętowski, Warszawa 1969, s. 24-40.
O administracji publicznej. (Problem poznawczy), [w:] Księga pamiątkowa ku czci prof. dra Witolda Świdy, Warszawa 1969, s. 354-359.
[Współaut.] T. Kuta, Aspekty prawne działań administracji publicznej w organizowaniu usług, red. …, Wrocław 1969.
[Przekł. na j. franc.] E. Marczewski, „Platon et Archystas” de Cyprian Kamil Norwid, „Zastosowania Matematyki” 1969, t. 10, s. 9-11.

1970
Z badań porównawczych w dziedzinie prawa. (Refleksje metodologiczne), AUWr. Prawo, t. 32, 1970, s. 129-135.

1972
[Red.] AUWr. Prawo, t. 38, 1972.

1973
O źródłach prawa administracyjnego. (Problemy poznawcze), [w:] Studia z zakresu prawa administracyjnego. Ku czci prof. dra Mariana Zimmermanna, red. W. Jaśkiewicz, Warszawa 1973, s. 95-104.

1991
Założenia nauki administracji, AUWr. Prawo, t. 187, 1991.

1994
Założenia nauki administracji, AUWr. Prawo, t. 187, wyd. 2, 1994.

2001
Współczesne kierunki w nauce prawa administracyjnego na Zachodzie Europy, wyd. 2, Wrocław 2001.